Μετάφραση Γεώργιος Αναγνώστου
Το τελεσίγραφο του διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν προς το Κατάρ αποτελεί απειλή για ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο, φέρνοντας αντιμέτωπους βασικούς συμμάχους των ΗΠΑ.
Τον Ιούλιο του 1914 οι πολεμοκάπηλοι στην κυβέρνηση των Αψβούργων επέδωσαν ένα σκληρά διατυπωμένο τελεσίγραφο στη Σερβία. Ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Α', ο οποίος ήταν 84 ετών και είχε κλονισμένη υγεία, δεν έκανε τίποτα για να τους συγκρατήσει, ενώ στην πραγματικότητα αυτοί υποκινούνταν από τον ισχυρό αλλά πεισματάρη σύμμαχο της αυτοκρατορίας των Αψβούργων, τον Κάιζερ της Γερμανίας Γουλιέλμο Β'.
Το αποτέλεσμα ήταν μια γεωπολιτική καταστροφή, η οποία προκάλεσε το τέλος της αυτοκρατορίας των Αψβούργων.
Τον Ιούνιο του 2017 οι πολεμοκάπηλοι στη Σαουδική Αραβία επέδωσαν ένα σκληρά διατυπωμένο τελεσίγραφο στο Κατάρ. Ο βασιλιάς Σαλμάν, ο οποίος είναι 81 ετών και έχει κλονισμένη υγεία, δεν κάνει τίποτα για να τους συγκρατήσει, ενώ στην πραγματικότητα υποκινούνται από τον ισχυρό αλλά πεισματάρη σύμμαχο του Σαουδαραβικού Βασιλείου, τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Πρόκειται το αποτέλεσμα να είναι μια παρόμοια γεωπολιτική καταστροφή που θα προκαλέσει το τέλος του Σαουδαραβικού Βασιλείου;
Είναι αδύνατο να πιστεύει κάποιος ότι υπάρχουν άτομα στο Ριάντ που πιστεύουν σοβαρά ότι το Κατάρ μπορεί να συμμορφωθεί με τους όρους του σαουδαραβικού τελεσιγράφου, ακριβώς όπως κανείς στη Βιέννη το 1914 δεν πίστευε σοβαρά ότι η Σερβία θα συμμορφωνόταν με το τελεσίγραφο των Αψβούργων.
Και στις δύο περιπτώσεις, η συμμόρφωση με ένα τελεσίγραφο διατυπωμένο με τέτοιο ακραίο τρόπο θα οδηγούσε σε πλήρη απώλεια της ανεξαρτησίας και της εθνικής κυριαρχίας. Για τις υπερήφανες και ανεξάρτητες χώρες, όπως η Σερβία και το Κατάρ, κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο. Όπως ήταν αναμενόμενο, το σαουδαραβικό τελεσίγραφο απορρίφτηκε. Οι συντάκτες του στο Ριάντ δεν ήταν δυνατόν να περιμένουν κάτι διαφορετικό, ακριβώς όπως αυτοί που συνέταξαν το τελεσίγραφο των Αψβούργων στη Βιέννη ποτέ δεν περίμεναν ότι θα γινόταν αποδεκτό.
Εάν ο σκοπός του σαουδαραβικού τελεσιγράφου προς το Κατάρ είναι να απορριφθεί, όπως ακριβώς σκοπός του τελεσιγράφου των Αψβούργων προς τη Σερβία ήταν να απορριφθεί, το μεγάλο ερώτημα είναι, τι πρόκειται να συμβεί μετά;
Το 1914, παρά την έντονη διπλωματική δραστηριότητα που διήρκεσε εβδομάδες και τις προσπάθειες της Σερβικής κυβέρνησης να δοθεί κάποια λύση στην κρίση μέσω της διπλωματίας, η αυτοκρατορία των Αψβούργων επιτέθηκε στη Σερβία, προκαλώντας μια αλληλουχία γεγονότων, τα οποία εντός ημερών προκάλεσαν έναν ολοκληρωτικό ευρωπαϊκό πόλεμο που στο τέλος έγινε παγκόσμιος. Πλέον είναι κοινώς αποδεκτό ότι από την αρχή αυτός ήταν ο σκοπός και ότι το τελεσίγραφο των Αψβούργων είχε συνταχθεί με τρόπο που θα έδινε το πρόσχημα για την κήρυξη πολέμου όταν θα απορρίπτονταν.
Υπάρχει κίνδυνος να συμβεί τώρα κάτι παρόμοιο;
Δυστυχώς δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα.
Όπως ήδη έχω γράψει, οι προηγούμενες ενέργειες που αναγγέλθηκαν και αναλήφθηκαν από τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της, δηλαδή ο χερσαίος και εναέριος αποκλεισμός του Κατάρ και η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, μοιάζουν πολύ με προπαρασκευή πριν από μια ένοπλη επίθεση εναντίον του Κατάρ
Αν και δεν το γνωρίζω σίγουρα, θεωρώ ότι ενδεχομένως η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, καθώς και ο χερσαίος και εναέριος αποκλεισμός του Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία, ήταν εσκεμμένες ενέργειες με σκοπό να ακολουθήσει χερσαία εισβολή στο Κατάρ.
Ένα τέτοιο επιθετικό βήμα θα ήταν αρκετά αναμενόμενο από τον επιπόλαιο, de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, τον αναπληρωτή διάδοχο του θρόνου, πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν.
Όπως ο πρώην Πρόεδρος του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν, το 1990, παρανόησε μια συνομιλία με τον πρέσβη των ΗΠΑ εκλαμβάνοντάς της ως πράσινο φως από την πλευρά των ΗΠΑ για εισβολή στο Κουβέιτ, έτσι είναι πιθανό ο εξίσου παράτολμος πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν να παρερμήνευσε ορισμένα σχόλια του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Σαουδική Αραβία και να τα εξέλαβε ως πράσινο φως για μια σαουδαραβική επίθεση εναντίον του Κατάρ.
Από τότε που έγραψα αυτές τις λέξεις, η Τουρκία έχει αυξήσει περαιτέρω την υποστήριξή της προς το Κατάρ, ο Ρεξ Τίλερσον και το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ επικρίνουν περισσότερο τις ενέργειες της Σαουδικής Αραβίας και ο πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν ορίστηκε από τον πατέρα του ως διάδοχος, μην απέχοντας ίσως παρά λίγους μήνες η στιγμή που θα ανέλθει στον θρόνο.
Θα ταίριαζε πλήρως στον χαρακτήρα του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν – πιεζόμενος από τον Ρεξ Τίλερσον και το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ να διευκρινίσει τι πραγματικά θέλει η Σαουδική Αραβία από το Κατάρ – να αντιδράσει παραμένοντας ανυποχώρητος και στέλνοντας ένα εξωφρενικά διατυπωμένο τελεσίγραφο στο Κατάρ μέσω των διαμεσολαβητών από το Κουβέιτ.
Η πρότερη συμπεριφορά του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν φανερώνει άτομο που επίμονα και απερίσκεπτα υπερεκτιμά τις δυνατότητές του, ενώ, ακόμη και αν δεν σχεδιάζει πραγματικά έναν πόλεμο εναντίον του Κατάρ, θα μπορούσε να παρομοιαστεί σαν ένας κακός παίκτης του πόκερ που απαντά σε μια πρόκληση αυξάνοντας το ποσό του στοιχήματος σε γελοία επίπεδα πιστεύοντας ότι τότε κανείς δεν θα τολμήσει να θεωρήσει ότι μπλοφάρει.
Το ερώτημα είναι, τι θα κάνει όταν αποκαλυφθεί η μπλόφα του και παρέλθει η προθεσμία των 10 ημερών χωρίς το Κατάρ να συμμορφωθεί με το τελεσίγραφο; Θα υποχωρήσει και θα επιτρέψει στους διαμεσολαβητές από το Κουβέιτ να κάνουν τη δουλειά τους ή θα κλιμακώσει περαιτέρω την κατάσταση;
Ο κατάλογος των αξιώσεων του τελεσιγράφου είναι τόσο ακραίος που είναι αδύνατον να αποτελέσουν τη βάση για διαπραγμάτευση. Εάν πρόκειται μέσω διαπραγματεύσεων να δοθεί λύση στην κρίση, την οποία προκάλεσε αποκλειστικά ο ίδιος ο πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, τότε το τελεσίγραφο θα πρέπει να καταργηθεί στο σύνολό του.
Θεωρητικά η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να προσπαθήσει να διατηρήσει το status quo επ' αόριστον εμμένοντας στον εναέριο και χερσαίο αποκλεισμό του Κατάρ. Ωστόσο, η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ όσον αφορά τον αποκλεισμό θα μπορούσε να καταστήσει τη διατήρησή του δύσκολη, καθώς η πίεση προς τη Σαουδική Αραβία από την πλευρά των ΗΠΑ θα εντεινόταν πιθανώς με την πάροδο του χρόνου προκειμένου να επέλθει συμβιβασμός.
Αυτό θα συνεπαγόταν την αποδοχή ήττας, ενώ η αδράνεια μετά τη λήξη του τελεσιγράφου, έπειτα από 10 ημέρες, θα αποκάλυπτε τη μπλόφα.
Κάτι τέτοιο θα ξεπερνούσε τις ανοχές του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Ίσως φοβάται ότι σε περίπτωση υποχώρησης ή αποτυχίας να δράσει σε σχέση με το τελεσίγραφο, θα ταπεινωνόταν στα μάτια του πατέρα του, του βασιλιά, και των άλλων Σαουδαράβων πριγκίπων.
Επίσης, θα προκαλούσε σίγουρα περισσότερες αμφιβολίες εντός της Σαουδικής Αραβίας ως προς την ποιότητα της κρίσης του. Δεδομένου ότι αποτελεί σχεδόν ήδη στόχο για επικρίσεις από την πλευρά ορισμένων μεγαλύτερων πριγκίπων, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους μεγαλύτερους αδερφούς του που παραγκωνίστηκαν από τη διαδοχή του θρόνου, θα μπορούσε να φοβάται ότι μια τέτοια ταπείνωση θα αποδυνάμωνε τη θέση του και θα έβλαπτε την πιθανότητα να διαδεχτεί τον πατέρα του.
Στο πλαίσιο αυτό, αντί να ταπεινωθεί υποχωρώντας ή αφήνοντας να αποκαλυφθεί ότι το τελεσίγραφο αποτελεί μπλόφα, θα πρέπει να υπάρχει κάποιος κίνδυνος τον οποίο ο πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν θα αποφάσιζε να αναλάβει αντί να υποχωρήσει, πράττοντας ό,τι και ο Σαντάμ Χουσεΐν το 1980, δηλαδή να πραγματοποιήσει χερσαία εισβολή σε μια μικρή αλλά πλούσια αραβική χώρα που τολμά να τον αψηφά.
Εξάλλου, όπως και ο Σαντάμ Χουσεΐν, υπάρχει ήδη προηγούμενο. Όπως ακριβώς πριν από την επίθεση στο Κουβέιτ το 1990, ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε επιτεθεί το 1981 στο Ιράν, έτσι τον Μάρτιο του 2015, μόλις μερικές εβδομάδες αφότου έγινε βασιλιάς ο πατέρας του, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν ήταν ο βασικός πρωταίτιος της καταστροφικής σαουδαραβικής επέμβασης στην Υεμένη.
Εάν διατάξει πραγματικά μια επίθεση στο Κατάρ, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η κατάσταση να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Παρόλο που το Κατάρ δεν είναι προφανώς ισάξιος αντίπαλος της Σαουδικής Αραβίας, έχει την υποστήριξη των δύο στρατιωτικών γιγάντων της περιοχής: της Τουρκίας και του Ιράν. Οι Τούρκοι έχουν ήδη εγκαταστήσει μια στρατιωτική βάση στο Κατάρ (μία από τις αξιώσεις της Σαουδικής Αραβίας είναι το κλείσιμό της) και δεν είναι απίθανο, σε περίπτωση σαουδαραβικής επίθεσης εναντίον του Κατάρ, ο Πρόεδρος Ερντογάν, ο οποίος έχει καταδικάσει το σαουδαραβικό τελεσίγραφο με τους σκληρότερος όρους, να θεωρήσει ότι πρέπει να σπεύσει προς βοήθειά του.
Σε αυτή την περίπτωση, όπως ακριβώς οι αξιωματούχοι των Αψβούργων το 1914 έσφαλαν ως προς τη διεθνή αντίδραση απέναντι στην επίθεσή τους εναντίον της Σερβίας, έτσι και ο πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν θα μπορούσε να ανακαλύψει ότι σφάλει ως προς την περιφερειακή αντίδραση απέναντι στη σαουδαραβική επίθεση εναντίον του Κατάρ.
Η χώρα που θα πρέπει να εργαστεί διπλωματικά για να προλάβει αυτό το καταστροφικό γεγονός είναι οι ΗΠΑ. Η Σαουδική Αραβία είναι βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ, όπως ακριβώς η αυτοκρατορία των Αψβούργων ήταν βασικός σύμμαχος της Γερμανίας το 1914. Επιπλέον, όπως η Γερμανία το 1914 ασκούσε αποφασιστική επιρροή στη Βιέννη, έτσι και οι ΗΠΑ σήμερα ασκούν αποφασιστική επιρροή στο Ριάντ. Η έντονη διπλωματική δραστηριότητα από την πλευρά των ΗΠΑ θα ήταν ένας σίγουρος τρόπος να προληφθεί μια σαουδαραβική επίθεση εναντίον του Κατάρ.
Δυστυχώς, ο Πρόεδρος Τραμπ είναι άπειρος ως προς τις διεθνείς υποθέσεις, φαινομενικά νιώθει προσωπικά υποχρεωμένος απέναντι στους Σαουδάραβες μετά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Ριάντ και είναι καθηλωμένος υπό το βάρος του σκανδάλου Russiagate. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι ΗΠΑ φαίνονται ανίκανες να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στην κρίση, με τον Πρόεδρο Τραμπ και τον Υπουργό Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον να στέλνουν διαφορετικά μηνύματα.
Εξακολουθώ να πιστεύω ότι στο τέλος θα επικρατήσει η σύνεση και ότι θα φτάσουμε σε ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν θα υπάρξει κλιμάκωση. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί πλήρως η πιθανότητα τα πράγματα να πάνε στραβά, με την Τουρκία και το Ιράν να σπεύδουν προς βοήθεια του Κατάρ σε έναν πόλεμο με τη Σαουδική Αραβία, ο οποίος θα φέρει αντιμέτωπους δύο βασικούς συμμάχους των ΗΠΑ, την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία.
Η ασυγκράτητη απερισκεψία του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν οδηγεί αναπόφευκτα προς αυτή την αγωνιώδη σκέψη γύρω από τέτοια επικίνδυνα σενάρια.