Ο τελευταίος ένοπλος επαναστατικός αγώνας του Ελληνισμού κατά ξένων κατακτητών ήταν η εποποιία των Κυπρίων αδελφών της ΕΟΚΑ 1955-1959. Οι Κύπριοι αγωνιστές (άνδρες, γυναίκες, έφηβοι και παιδιά), όρθωσαν το ανάστημα τους απέναντι στην Βρετανική αποικιοκρατική αυτοκρατορία και κατάφεραν να κερδίσουν την ελευθερία τους, αλλά δυστυχώς όχι και την πολυπόθητη «Ένωση» με τη μητέρα Ελλάδα που ήταν ο υπέρτατος σκοπός τους.
Αρχηγός της ΕΟΚΑ υπήρξε ο Γεώργιος Γρίβας (Διγενής) Κύπριος αξιωματικός του Ελληνικού στρατού, και υπαρχηγός του ήταν ένας Σταυραετός που άκουγε στο όνομα Γρηγόρης Αυξεντίου (Ζήνδρος).
Και αφού λόγος περί μνήμης γίνεται, ας θέσουμε τα παρακάτω ερωτήματα : ποιος νέος γνωρίζει σήμερα τον Καπετάν Γρηγόρη ; Ποιος γονιός μίλησε γι΄ αυτόν στα παιδιά του ; Ποιος δάσκαλος στους μαθητές του ; Άπαντες όμως γνωρίζουμε τον Φιντέλ, τον Τσε, τον Λένιν και τον Μάο καθώς και πολλές άλλες αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της αλλοδαπής οι οποίες στην πατρίδα μας ¨αποθεώθηκαν¨ κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Αλλά πάλι, γιατί να γνωρίζουμε για τον θρυλικό υπαρχηγό της ΕΟΚΑ και τι να πούμε ; Ότι με το που τελείωσε το σχολείο στην Κύπρο κατατάχθηκε στις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδος ως έφεδρος Αξκός ; Ότι παράλληλα μελετούσε φιλολογία για να μπει στην φιλοσοφική σχολή Αθηνών ;
Ότι τα παράτησε όλα και επέστρεψε στην Κύπρο για να θυσιάσει τη ζωή του για την ελευθερία της ιδιαίτερης πατρίδας του ; Ότι στις ελεύθερες ώρες του διάβαζε στα παλικάρια του χωρία απ΄ την Αγία Γραφή ; Ότι στις δύσκολες στιγμές του προσευχόταν στην εικόνα της Παναγίας της Μαχαιριώτισσας ; Ότι με τα στρατηγήματα του εξευτέλισε πολλές φορές τα Βρετανικά στρατεύματα ; Ότι δεν παραδόθηκε ποτέ στα χέρια των εχθρών του, παρά προτίμησε να καεί ζωντανός μέσα στο κρησφύγετο του στις 3 Μαρτίου του 1957, μετά από πολύωρη ¨πολιορκία¨ από τα Βρετανικά στρατεύματα ;
Ασχέτως αν στην Ελλάδα γνωρίζουμε και διατηρούμε στη μνήμη μας λίγα πράγματα για τον Σταυραετό του Μαχαιρά, εκείνος με τη θυσία του κέρδισε πανάξια μια θέση στο πάνθεον όλων των αγωνιστών της Ελευθερίας (Ελλήνων και ξένων). Χαρακτηριστικό είναι το ποίημα που έγραψε ένας άγνωστος Άγγλος ποιητής και δημοσιεύθηκε στην Αγγλική επιθεώρηση «Τριμπιούν» στις 8 Μαρτίου 1957, λίγες μέρες μετά το θάνατό του ήρωα. Το ποίημα έχει ως τίτλο : ¨Η Μπαλάντα του Γρηγόρη Αυξεντίου¨ και στην τελευταία στροφή αναφέρει τα εξής : Και όταν θα μιλάει ο αδερφός στ΄ αδέρφι / ο πατέρας στο γιο στην κόρη / στου λαού σου τη μνήμη αιώνια / θα ζεις λεβέντη Γρηγόρη.
Που να ήξερε ο άγγλος ποιητής ότι ο λαός του καπετάν Γρηγόρη θα υποστεί μέσα σε λίγες δεκαετίες μια καλπάζουσα αμνησιακή ¨κρίση¨ και θα τον ξεχάσει. Και όχι βεβαίως μόνο αυτόν αλλά και οτιδήποτε άλλο θυμίζει Ελληνισμό και Ρωμηοσύνη ;
Μήπως τελικά αυτή είναι η πηγή του κακού που μας οδήγησε εσχάτως μέχρι τα ¨μνημόνια¨;. Ένα γεγονός κωμικά τραγικό, η λέξη μνήμη έστω και ως παράγωγο προσπαθεί να μπει στη ζωή μας ακόμη και με αρνητικότατο αντίκτυπο, θέλοντας να μας τονίσει την ευεργετική της σημασία. Αλλά εις μάτην εμείς ως άσωτος λαός (σαν τον υιό της παραβολής) που παράτησε τη μνήμη του και κατασπατάλησε όλες τις πνευματικές του δυνάμεις στο βωμό της ¨από εσπερίας φερομένης προόδου¨ δεν έχουμε το σθένος να τσαλακώσουμε τον εγωισμό μας και να παραδεχθούμε τα λάθη μας ¨ενώπιον του Ουρανού και της Μνήμης μας¨ .