Στις 30 Ιανουαρίου η εκκλησία μας τιμά τους τρεις φωστήρες της τρισηλίου Θεότητος, οι οποίοι βέβαια είναι γνωστοί σε όλους μας για το πλούσιο θεολογικό, παιδαγωγικό και κοινωνικό τους έργο.
Προσωπικά θα ήθελα να τονίσω την κοινωνική διάσταση των πράξεων τους, η οποία σε πολλές περιπτώσεις τους ανάγκασε να συγκρουστούν με την εκάστοτε εξουσία.
Ο Μέγας Βασίλειος επίσκοπος Καισαρείας αντιτάχθηκε κατά του αυτοκράτορα Ιουλιανού, όταν αυτός θέλησε να επιβάλει την αρχαία θρησκεία και ειδικότερα όταν θέλησε να απαγορέψει τους χριστιανούς να σπουδάζουν την Ελληνική Παιδεία. Επίσης σήκωσε το ανάστημά του και στον αρειανό αυτοκράτορα Ουάλη, ο οποίος έξαλλος μετά από μια συνομιλία που είχε με τον Μέγα Βασίλειο του είπε ότι πρώτη φορά του μιλά επίσκοπος μ΄ αυτό τον τρόπο, για να εισπράξει την απάντηση του σοφού ιεράρχη : ¨τότε πρώτη φορά μιλάς με αληθινό επίσκοπο¨. Εκτός βεβαίως της άμεσης κρατικής εξουσίας ο Βασίλειος συγκρούστηκε και με τους μεγαλοκτήμονες της εποχής του (τους δυνατούς) όταν αυτοί κρατούσαν κλειστές τις αποθήκες τους ενώ ο λαός πεινούσε.
Ο Θεολόγος Γρηγόριος ανέλαβε τα καθήκοντα του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Μεγάλου. Την εποχή αυτή και για 40 χρόνια οι οπαδοί της αίρεσης του Αρείου, είχαν καταλάβει τα πάντα στην Βασιλεύουσα αυθαιρετώντας και βιαιοπραγώντας κατά των Ορθοδόξων. Ο Μέγας Θεοδόσιος (ο οποίος είναι άγιος της εκκλησίας μας και τιμάται στις 17 Ιαν) θέλοντας να επικρατήσει η Ορθοδοξία συναίνεσε στο να γίνει ο Γρηγόριος Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Ερχόμενος ο Γρηγόριος στην Πόλη για να αναλάβει τα καθήκοντά του, είδε ότι όλοι οι ναοί ήταν στα χέρια των αρειανών, δεν υπήρχε δηλαδή ούτε ένας ναός για να τελέσει τα Μυστήρια της Εκκλησίας, και μέχρι τότε τα μυστήρια τα τελούσαν οι Ορθόδοξοι στην ύπαιθρο. Οπότε ο αγώνας του Γρηγορίου επικεντρώθηκε κατά της μεγάλης εξουσίας των αρειανών, εκφωνώντας τα περίφημα θεολογικά του κηρύγματα. Οι αρειανοί κατανοώντας ότι με τον καιρό οι πιστοί που ακολουθούσαν τον Γρηγόριο γινόταν όλο και περισσότεροι, προσπάθησαν να βιαιοπραγήσουν (και βιαιοπράγησαν εναντίον του) ακόμα και να τον φονεύσουν. Ο Γρηγόριος όμως δεν πτοήθηκε και ούτε έχασε το θάρρος του, καταφέρνοντας να μειώσει την εξουσία των αρειανών και να βάλει τα θεμέλια για την επικράτηση των ορθοδόξων.
Ο Ιερός Χρυσόστομος αναγορεύθηκε πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως την εποχή που αυτοκράτορας ήταν ο Αρκάδιος και αυγούστα η Ευδοξία. Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλη αδικία έναντι των χαμηλών τάξεων και των φτωχών, γεγονός που ο Ιωάννης στηλίτευε στα κηρύγματα του. Υπαίτιοι για την οικονομική εξαθλίωση του λαού αλλά και για την έκλυση των ηθών που επικρατούσε στο παλάτι, ήταν κυρίως η Ευδοξία με τον Αρκάδιο αλλά και όλος ο περίγυρος τους. Όποτε οι πύρινοι λόγοι του Ιωάννη στρεφόταν προς όλους αυτούς και προς τον αμαρτωλό τους βίο, χωρίς να υπολογίσει την κρατική τους εξουσία. Η αντίδραση των κρατούντων ήταν να εξορίσουν τον Ιωάννη δύο φορές με αποτέλεσμα να κλονισθεί η υγεία του και να πεθάνει στον τόπο της εξορίας του.
Μελετώντας λοιπόν το βίο των τριών ιεραρχών βλέπουμε ότι σε δύσκολες εποχές κράτησαν την πίστη με ορθόδοξο φρόνημα και δε φοβήθηκαν να συγκρουστούν κατά της διεφθαρμένης (άμεσης ή έμμεσης) εξουσίας. Στις δύσκολες εποχές όπου ζούμε νομίζω ότι κλήρος και λαός πρέπει να παραδειγματιστούμε από τους τρεις φαεινούς αστέρες της Ορθοδοξίας και να ακολουθήσουμε τα βήματά τους έστω και αν αυτά περιέχουν ή καταλήγουν σε μαρτύριο.