Παρόλα αὐτὰ γιὰ τὸν συγγραφέα θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε πὼς γνωρίζουμε ἀρκετὰ πράγματα. Δὲν ἰσχύει ὅμως τὸ ἴδιο γιὰ τὸ ἔργο του, γνωστὸ ὡς Περιηγηματικὸν Πυκτάτιον. […] Τὸ τμῆμα τοῦ ἔργου ποὺ εἶναι γνωστὸ δὲν ἀποτελεῖ περιηγητικὸ κείμενο, ἀλλὰ μία πραγματεία, ἕναν Λόγο περὶ Ἑλληνισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἀπευθύνεται πρὸς τὴν Ἀκαδημία τοῦ Βραδεμβούργου (Βερολίνου), τῆς ὁποίας στὰ 1707 ὁ Μιχαὴλ κατέστη ἐξωτερικὸ μέλος καὶ ἔχει ὡς περιεχόμενο τὴν παρουσίαση τῆς ἑλληνικῆς λογιοσύνης, παιδείας καὶ γλώσσας μετὰ τὴν Ἅλωση, ὥστε νὰ ἀποδειχθεῖ ἀβάσιμη ἡ ἀνθελληνικὴ θέση διαφόρων Εὐρωπαίων ἑλληνιστῶν τῆς ἐποχῆς, ὅτι οἱ Ἕλληνες πλέον εἶχαν πάψει νὰ ὑπάρχουν. Ἔτσι, λοιπόν, μὲ ἀρκετὴ δόση αὐθαιρεσίας καὶ τὴν πιθανότητα νὰ γνωρίσουμε μεγάλη ἔκπληξη, ἂν βρεθεῖ ἕνα πλῆρες ἀντίτυπο τῆς ἔκδοσης τοῦ ἔργου, θὰ ἀναφερόμαστε σὲ αὐτὸ στὸ ἑξῆς μὲ τὸν τίτλο ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὸ περιεχόμενό του, δηλαδὴ Λόγος περὶ Ἑλληνισμοῦ.
Γράφει ὁ Μιχαήλ:
"Αλίμονο, πώς κατέληξαν τα πράγματα, να ισχυρίζονται οι ανθέλληνες ότι μιλούν ορθά ελληνικά, ενώ για τους Έλληνες να υποστηρίζουν πως μιλούν βαρβαρικά!
Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Οι Έλληνες ως προς την φύση, την γλώσσα και το γένος, όταν γνώρισαν τον Χριστό έγιναν χριστιανοί και έτσι απέρριψαν την παλιά θρησκεία. Οπότε άρχισαν τότε οι χριστιανοί Έλληνες να γράφουν κατά των Ελλήνων (ειδωλολατρών). Την εποχή που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ακολουθώντας εκείνη τις ελληνικές συνήθειες και την ελληνική σοφία έφτασε μαζί με την εξάπλωση του Χριστιανισμού στο αποκορύφωμα της ακμής της, οι Ρωμαίοι δέχτηκαν τους χριστιανούς Έλληνες. Και έτσι μεταφέρθηκε και η πρωτεύουσα του κράτους από την Ρώμη στην Νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη."
"Εμείς δεν αρνούμεθα ότι η παλαιά Ρώμη κυρίευσε κάποτε την αρχαία Ελλάδα, αλλά υποστηρίζουμε ότι τότε η γλώσσα των ηττημένων κυρίευσε τους νικητές. Και αυτό πρώτοι από όλους ομολογούν μαζί μας οι ίδιοι οι αυτοκράτορες, οι οποίοι, αν και ήταν Ρωμαίοι στην καταγωγή, προτιμούσαν να φιλοσοφούν, να ομιλούν και να γράφουν ελληνικά. Επειδή η γλώσσα των υπηκόων Ελλήνων τους έδινε περισσότερες δυνατότητες τόσο στα θεωρητικά ζητήματα όσο και στα πρακτικά, για αυτό δεν το θεώρησαν κακό, αλλά και πολύ ωφέλιμο να επικρατήσει η γλώσσα των κυριευμένων στους κυριάρχους. Επειδή λοιπόν αυτά έγιναν γρήγορα κατανοητά από τους Ρωμαίους, για αυτό και έσπευσαν σε όλους τους τομείς να εξελληνίσουν το κράτος τους και ακόμη και να μεταφέρουν την πρωτεύουσά τους στην Νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη. Μετά την μεταφορά της πρωτεύουσας Έλληνες έγιναν αυτοκράτορες, οι οποίοι άφησαν σπουδαία πνευματικά έργα αντάξια των αρχαίων σοφών. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και φρόντισαν την ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας, ώστε να δημιουργηθεί ένας θησαυρός ελληνικής γνώσης και κατά την βυζαντινή περίοδο. Δείγματά του κοσμούν πολλές ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες, αλλά και πολλά ακόμη είναι κρυμμένα. Και για σκεφθείτε τι θα είχε συμβεί και πόσα περισσότερα έργα θα ήταν γνωστά, αν ο Θεός, που γνωρίζει όσα έγιναν και όσα θα γίνουν και μας έχει δώσει τόσα χαρίσματα, είχε επιτρέψει να υπάρχει ακόμη ελεύθερο ελληνικό κράτος (Ρωμαϊκή / Βυζαντινή Αυτοκρατορία), όταν ανακαλύφθηκε η τυπογραφία."
Οι Μακεδόνες, αφού κατέκτησαν τον κόσμο ολόκληρο, όπως είχε προφητεύσει ο προφήτης Δανιήλ, μετέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό και δίδαξαν την ελληνική γλώσσα στα πέρατα της οικουμένης, χωρίς να αφήσουν κανένα έθνος της Ασίας αμέτοχο των ελληνικών τρόπων και του ελληνικού λόγου. Και μέχρι και σήμερα σώζονται, υπογραμμίζει ο Μιχαήλ, ψήγματα ελληνικότητας σε αυτούς τους λαούς. Είναι δυνατόν λοιπόν τους Μακεδόνες, που όχι μόνο έκαναν τα παραπάνω, αλλά είναι και οι παλαιότεροι Έλληνες να πάψουμε να τους αποκαλούμε Έλληνες;
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Ὁ Χαράλαμπος Μηνάογλου εἶναι διδάκτωρ νεώτερης ἱστορίας, τοῦ τμήματος Ἱστορίας-Ἀρχαιολογίας τοῦ Ε.Κ.Π.Α. Ἔχει δημοσιεύσει τρία βιβλία καὶ δεκάδες ἐπιστημονικὰ ἄρθρα. Εἶναι μέλος τῆς Ἐπιτροπῆς Πολιτιστικῆς Ταυτότητας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Τὰ ἐπιστημονικά του ἐνδιαφέροντα ἑστιάζονται κυρίως στὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας καὶ εἰδικότερα στὸν πνευματικὸ βίο τῶν Ἑλλήνων, τοὺς Ἕλληνες περιηγητές, τὴν ἑλληνικὴ ἱστοριογραφία, τοὺς Φαναριῶτες καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία.
Βιβλία:
Ὁ Ἀναστάσιος Μιχαὴλ ὁ Μακεδὼν καὶ ὁ Λόγος περὶ Ἑλληνισμοῦ, Ἀθήνα 2014.
Ὁ Μεγαλέξανδρος στὴν Τουρκοκρατία, Θεσσαλονίκη 2012.
Ἱστορία τοῦ νεότερου καὶ σύγχρονου κόσμου, Ἀθήνα 2012 (πρώτη ἔκδοση, νέο βιβλίο ἱστορίας Στ΄ Δημοτικοῦ)