Ξημερώματα της 5ης Νοεμβρίου του 1912 ήταν όταν 200 περίπου εθελοντές Κρητικοί οι οποίοι αποβιβαζόμενοι από την Κρήτη στο πλοίο Αχελώος κατευθύνθηκαν προς την Κέρκυρα και τις πρώτες πρωινές ώρες επιβιβάστηκαν μαζί και τα εθελοντικά σώματα του Σπυρομήλιου.
Η αποβίβαση των τμημάτων έγινε στις 7.30 της ίδιας ημέρας στα Σπήλαια. Στη Χειμάρρα οι Κρητικοί κινήθηκαν νότια, ενώ οι Χειμαρριώτες βόρεια όπου και έφθασαν στο Διοικητήριο οι διαταγές του Σπύρομήλιου ήταν να αποφευχθούν σκοτωμοί. Αμέσως μετά ο ίδιος κηρύσσει με προκήρυξή του την Χειμάρρα Ελεύθερη και αναπόσπαστο τμήμα της μίας και αδιαιρέτου την μίας και μεγάλης Ελληνικής πατρίδας και υψώνει στο Διοικητήριο την Ελληνική σημαία.
Σε κλίμα ενθουσιασμού και ατμόσφαιρα αγαλλίασης και χαράς η οποία κυριάρχησε σε όλα τα χωριά ο ίδιος στη μεστή πατριωτισμού, ανθρωπισμού και ανωτέρου πολιτισμού προκήρυξή του, ανακοινώνει την πλήρωση του πόθου πολλών γενεών οι οποίες πότισαν την γη ετούτη με το αίμα τους «καλεί τους Χειμαρριώτες να ξεχάσουν το παρελθόν και να τηρήσουν απέναντι στους γείτονες μουσουλμάνους την αξιοπρεπή εκείνη στάση που υπαγορεύουν οι νόμοι του Ελληνικού κράτους και τα αισθήματα ενός λαού ανδρείου και ευγενούς όπως υπήρξε πάντοτε ο Ελληνικός στρατός. Τους καλεί επίσης να ταχθούν υπό την Ιερά σημαία της πατρίδος και με γενναιότητα να υπερασπισθούν την ελευθερία εναντίον παντός εχθρού. Τους μουσουλμάνους δε τους καλεί να δηλώσουν υποταγή στον Ελληνικό στρατό και υπόσχεται πλήρη ισονομία.
Την 1η του Δεκέμβρη του 1912 ο Ισμαήλ Βλώρα εξαπολύει επίθεση από βορρά, η Χειμάρρα παρά τις ελλείψεις (στρατού, πολεμοφοδίων ακόμη και τροφίμων) αντιστέκεται με επιτυχία όπως και δύο μέρες πριν την επίθεση της 29ης Νοεμβρίου.
Στις 7-12-1912 απελευθερώνεται και η Κορυτσά, όμως η διάσκεψη των πρεσβευτών των μεγάλων δυνάμεων αναγνωρίζει την Αλβανία ανεξάρτητη υπό διεθνή επιτροπή και προσωρινά σύνορα τα οποία οριστικοποιούνται στη συνέχεια παραβλέποντας τα Ελληνικά δίκαια με το γνωστό Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας.
Μήνες μετά στις 21 Φεβρουαρίου 1913 απελευθερώνονται τα Ιωάννινα. Η γαλανόλευκη θα κυματίζει στις 4-3-1913 στους Αγίους Σαράντα, αμέσως μετά το Αργυρόκαστρο, Πρεμετή και το Τεπελένη, η Χειμάρρα που άνοιξε το δρόμο για την ελευθερία και κράτησε ηρωικά αυτήν δέχεται τις ενισχύσεις του Ελληνικού στρατού. Όμως τα σχέδια των μεγάλων δυνάμεων είναι διαφορετικά, ο Σπυρομήλιος στις 3 Ιουλίου 1913 πληροφορούμενος τις αρνητικές τους θέσεις αποστέλλει την διαμαρτυρία του Χειμαρριώτικου λαού στον πρόεδρο της συνδιάσκεψης ζητώντας δικαιοσύνη και δηλώνοντας ότι:
«...θα ταφώμεν υπό τα ερείπια των οικίων μας
και θα αναμείξουμε την τέφρα μας με την
των πατέρων μας, άλλ΄ Αλβανοί οι Χειμαρριώται
δεν θα ονομασθώσι ουδ’ επί στιγμή, διότι
ήσαν και είναι Έλληνες...»
Η προσωπικότητα του Σπυρομήλιου θα φωτίσει και πάλι την ελπίδα της αλύτρωτης γης, ο ίδιος αποστέλλει συνεχώς εκκλήσεις συμπαράστασης προς το πανελλήνιο εκφράζοντας την διαμαρτυρία του έναντι του Ελληνισμού. Αν και ο ίδιος κήρυξε την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου στις 14-02-1914 ήταν αντίθετος διότι διάβλεπε «νέα υποδούλωση» και με προκήρυξή του στις 2-7-1914 κηρύσσει την ένωση με την Ελλάδα και υψώνει πάλι την Ελληνική σημαία δηλώνοντας ότι η Χειμάρρα εμμένοντας στην απόφαση του Α΄ Ηπειρώτικου εν Αργυροκάστρου συνεδρίου «ή πλήρη αυτονομία ή καταστροφή» υπερθεματίζει τούτο και προκειμένου να καταστραφεί επιβάλλεται να αποθάνει υπό την σημαία της μητρός Ελλάδος - Ζήτω η Ένωσης-
Τον Οκτώβριο του 1914 ο Ελληνικός στρατός επανακτά την Βόρειο Ήπειρο η οποία αποστέλλει στη Βουλή των Ελλήνων βουλευτές, ανάμεσα τους βουλευτής Αργυροκάστρου ο Σπύρομήλιος. Περί τα τέλη όμως Ιουλίου 1916 ο Ελληνικός στρατός οπισθοχωρεί εγκαταλείποντας για άλλη μία φορά την Χειμάρρα και έτσι ο εθνικός διχασμός παραλύει τους αγώνες για αντίσταση και δικαίωση.
Έτσι οι Ιταλοί και οι Γάλλοι επωφελούνται στον Ηπειρώτικο χώρο, όπου ακολουθεί η Ιταλική κατοχή και κατόπιν το 1921 η αναγνώριση αλβανικού κράτους.
Μετά την αυτονομία της η Χειμάρρα συνέχισε να αγωνίζεται πολλές φορές και ένοπλα. Αν και ο Ελληνικός στρατός απελευθέρωσε ξανά τη Βόρειο Ήπειρο το κλίμα που επικρατεί στη Χειμάρρα μας σήμερα δεν είναι αυτό για το οποίο αγωνίστηκε ο Σπυρομήλιος και οι συμπατριώτες μας διότι πιστεύουμε πως όλα τα σύννεφα του κατακτητή πλανώνται πάνω στον καταγάλανο ουρανό μας και νοιώθουμε όλοι την πίεση και την μέγγενη του αλυτρωτισμού.
Παρ’ όλες όμως τις αντιξοότητες και δυσκολίες έντονο χαρακτηριστικό της Χειμάρρας και των γύρω χωριών της είναι το αίσθημα αλληλεγγύης ως προς κάθε κατεύθυνση.
Συγκεκριμένα η Χειμάρρα παλεύει για:
- Την ενίσχυση Ελληνικής παιδείας.
- Την διάσωση και ενίσχυση κάθε πολιτιστικού στοιχείου της διαχρονικής πορείας της Χειμάρρας όπως τραγούδια κειμήλια ενδυμασίες, φωτογραφίες έθιμα και εορτές.
- Η λαχτάρα και ο ζήλος των Χειμαρριωτών για να λάβουν γνώση της Ιστορίας του τόπου μας καθώς και την ενίσχυση προς κάθε κατεύθυνση της διάδοσής της διότι γνωρίζουμε πολύ καλά πως χωρίς γνώση της Ιστορίας και προσπάθεια για διαφύλαξη της πολιτιστικής παράδοσής μας θα υπάρξει άγνοια, σκότος, αλλοτρίωση, θα σβήσει ο Ελληνισμός θα κινδυνεύσει η Χειμάρρα. Μοναδικό μας όπλο λοιπόν στο εθνικό θησαυροφυλάκιο μας είναι η γνώση .
- Επιθυμία μας να τιμήσουμε την χαρισματική και ηγετική αυτή μορφή του Σπύρομήλιου για αυτό ζητούμε την κατασκευή προτομής και την τοποθέτησή της στον Πύργο του και την έναρξη και δημιουργία Μουσείου.
Τέλος τονίζουμε πως παραμένουμε όρθιοι, πιστοί στις ιδέες και τα ιδανικά της ελευθερίας, πορευόμαστε με ενότητα και σύμπνοια προς την ελευθερία διότι γνωρίζουμε πολύ καλά τι δικαιώματα μπορούν να έχουν οι μειονότητες όταν οι ελευθερίες συρρικνώνονται.
Δια το Δ/Σ της Ένωσης Χειμαρριωτών
Η πρόεδρος
Μαρία Μπολάνου
https://www.facebook