Πρόκειται για το πιο σημαντικό «όπλο» του Κρεμλίνου
Μητροπούλου Ειρήνη
Τα γεγονότα στην Ουκρανία επιταχύνονται. Στην Κριμαία, ένοπλοι φιλορώσοι κατέλαβαν την τοπική βουλή. Και ο Βλαντίμιρ Πούτιν τρίζει τα δόντια θέτοντας σε κατάσταση μεγίστης ετοιμότητας 150.000 ρώσους στρατιώτες, 880 τανκς και 90 μαχητικά αεροσκάφη.
Αλλά σχεδόν όλοι εκτιμούν ότι τα τελευταία παιχνίδια
πολέμου του Ρώσου προέδρου δεν σημαίνουν ότι σχεδιάζει μια στρατιωτική
επέμβαση στην Ουκρανία. Ενα τέτοιο σενάριο είναι απίθανο, καθώς το
Κρεμλίνο έχει πολλές άλλες επιλογές, εκτός της χρήσης βίας, για να
αποσταθεροποιήσει την νέα φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση στο Κίεβο.
Η πιο προφανής είναι να ενθαρρύνει τις φιλο- αποσχιστικές δυνάμεις στην
Κριμαία. Την Δευτέρα, φιλορώσοι διαδηλωτές στο λιμάνι της Σεβαστούπολης -
όπου ναυλουχεί ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας - οργάνωσαν το δικό
τους « αντιπραξικόπημα», εγκαθιστώντας ένας μεγαλοεπιχειρηματία Ρώσο
πολίτη ως δήμαρχο, ο οποίος απαιτεί ανοιχτά την απόσχιση και την ένωση
με την Ρωσία.
Αλλά το μεγάλο όπλο της Ρωσίας είναι οικονομικό. Η Ουκρανία είναι στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης. Τα συναλλαγματικά αποθέματα στερεύουν γρήγορα. Το ουκρανικό νόμισμα, η γρίβνα, είναι σε ελεύθερη πτώση. Το χρέος διογκώνεται.
Και δεν είναι οι εμπορικές κυρώσεις από τη Μόσχα που έφεραν την Ουκρανία
στο χείλος του γκρεμού. Ο λόγος ήταν η διαφθορά του πρώην προέδρου Γιανουκόβιτς και της κλίκας του, που κόστισε περί τα 8-10 δισ. δολάρια στην οικονομία την περίοδο 2010-2013.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Ρωσία υποσχέθηκε να διασώσει την Ουκρανία αγοράζοντας ομόλογα 15 δισ. δολαρίων, μαζί με μια έκπτωση 30% στην τιμή του φυσικού αερίου.
Σε αντάλλαγμα ο Γιανουκόβιτς απέρριψε τα σχέδια της εμπορικής ένωσης με
την ΕΕ, με μια κίνηση που προκάλεσε τις διαδηλώσεις, οι οποίες οδήγησαν
στην ανατροπή του, δύο μήνες αργότερα. Μόνο 3 δισ. δολάρια του ρωσικού
δανείου έχουν καταβληθεί. Και η Μόσχα δεν πρόκειται τώρα να πληρώσει τα
υπόλοιπα.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει υποσχεθεί βοήθεια, όπως και άλλα
κράτη- μέλη της ΕΕ, περί τα 25 δισ. ευρώ σε δύο χρόνια. Αλλά θα αρχίσουν
να τα δίνουν μετά τον Μάϊο, όταν θα γίνουν εκλογές και θα σχηματιστεί η
νέα κυβέρνηση. Και φυσικά οι δανειστές απαιτούν οδυνηρές διαρθρωτικές
αλλαγές στην οικονομία.
Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία, που διοικείται από μια ανομοιογενή, μη δοκιμασμένη ομάδα πολιτικών της αντιπολίτευσης, βρίσκεται ένα βήμα πριν από την στάση πληρωμών. Η χώρα χρειάζεται 35 δισ. δολάρια για τα επόμενα δύο χρόνια, για να μην ξεμείνει από ρευστό.
Υπό τις νέες συνθήκες, με τους Ρώσους ηγέτες να αμφισβητούν την
νομιμοποίηση των νέων αρχών, οι πιο πιθανοί μοχλοί της ρωσικής
οικονομικής πίεσης - υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου, μείωση του
δανεισμού, ανάκληση των δανείων, περιορισμοί στις εξαγωγές - μπορεί να
προκαλέσουν τεράστια ζημιά. Σε αυτό το στάδιο, ο Πούτιν ζυγίζει τις
επιλογές του, αλλά η πίεση θα γίνει αισθητή πολύ γρήγορα.
Το πιο σημαντικό όπλο του Κρεμλίνου είναι το αέριο. Δύο φορές, το 2006 και το 2009, η Μόσχα σταμάτησε την παροχή των εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ουκρανία στις σκληρές διαμάχες με την τότε φιλοδυτική ηγεσία της χώρας.
Η ρωσική Gazprom θα μπορούσε να απαιτήσει να πληρώσει η Ουκρανία τα
εκκρεμή χρέη της για την εισαγωγή φυσικού αερίου - περίπου 1,6 δισ.
δολάρια μέχρι στιγμής για το 2013-14. Θα μπορούσε, επίσης, να επιμείνει
να πληρώνει η Ουκρανία τους λογαριασμούς αμέσως ή εκ των προτέρων.
Το μόνο που θα μπορεί να κάνει η Ουκρανία, είναι να παίξει το χαρτί της
«χώρας-τράνζιτ». Μεταξύ 60% και 80% των εξαγωγών φυσικού αερίου της
Ρωσίας προς την ΕΕ διέρχονται μέσω της Ουκρανίας. Ο τελευταίος
ενεργειακός πόλεμος το 2009 διέκοψε τον εφοδιασμό σε μεγάλο μέρος της
Ευρώπης, εξοργίζοντας τους Ευρωπαίους πελάτες της Gazprom.
BHMA