Του Ανδρέα Μπανούτσου
Το RIMSE, με αφορμή τις πρόσφατες αποκαλύψεις για τη δράση της NSA,
θα προσπαθήσει να διαφωτίσει τους Έλληνες αναγνώστες για τις βασικές
έννοιες, τις αρχές λειτουργίας και δράσης των μυστικών υπηρεσιών γιατί
μέσα στον ορυμαγδό των εξελίξεων, οι δημοσιογραφικού τύπου πληροφορίες
και αναλύσεις μάλλον συσκοτίζουν αντί να διαφωτίζουν τους πολίτες.
Ορισμός της έννοιας Intelligence (Intelligence Definition): Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της έννοιας intelligence η οποία είναι ευρύτερη της έννοιας information ( πληροφορία) και δυστυχώς δεν υπάρχει ακριβής μετάφραση στην ελληνική γλώσσα. Intelligence,
είναι οι πληροφορίες εκείνες που βοηθούν τις πολιτικές ηγεσίες των
κρατών να λαμβάνουν τις βέλτιστες αποφάσεις που σχετίζονται με θέματα
εθνικής ασφάλειας. Εκτός από την έννοια Intelligence υπάρχει και αυτή τουCounterintelligence που
αφορά πληροφορίες και δράσεις που στόχο έχουν την προστασία ενός
κράτους από τις κατασκοπευτικές δραστηριότητες ξένων κρατών και από τη
δράση τρομοκρατικών ομάδων.
Επιτελής ή Αξιωματικός Πληροφοριών (Intelligence Officer): Είναι ο επιχειρησιακός μόνιμος υπάλληλος μιας υπηρεσίας πληροφοριών που αποστολή του είναι η στρατολόγηση (recruitment) ανθρώπινων πηγών πληροφοριών. Οι ανθρώπινες πηγές πληροφοριών είναι οι λεγόμενοι κατάσκοποι (spies) ή πράκτορες (agents) ή πληροφοριοδότες (informants).
Πολύ συχνά υπάρχει σύγχυση και όταν λέμε πράκτορες εννοούμε λαθεμένα
τους επιτελείς πληροφοριών. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι επιτελείς
πληροφοριών σε πολλές περιπτώσεις αναφέρονται και ως «χειριστές»
πρακτόρων-κατασκόπων ( agent handlers or spy handlers), διότι αυτοί καθοδηγούν τους πράκτορες-κατασκόπους για το τι είδους πληροφορίες επιθυμούν να συλλέξουν.
Οι
επιτελείς πληροφοριών που εργάζονται για μία εξωτερική υπηρεσία
πληροφοριών έχουν ως αποστολή τη στρατολόγηση πρακτόρων σε χώρες του
εξωτερικού και συνήθως απολαμβάνουν διπλωματικής κάλυψης (cover)
ή άλλου είδους καλύψεις (εμφανίζονται ως επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι,
πανεπιστημιακοί κλπ). Ειδικά για τις υπηρεσίες πληροφοριών του πρώην
κομμουνιστικού μπλοκ και τις πρώην Σοβιετικές και νυν Ρωσικές υπηρεσίες
πληροφοριών υπάρχει και η κατηγορία των «παρανόμων» (illegals)
επιτελών πληροφοριών οι οποίοι όχι μόνο δεν έχουν διπλωματική κάλυψη
αλλά έχουν ως στόχο τη μακροχρόνια διαβίωση(συνήθως αποκτούν και την
υπηκοότητα της χώρας στόχου) σε ξένες χώρες με αποστολή τους την
διείσδυση (penetration) σε κρατικούς
οργανισμούς ενδιαφέροντος (Υπουργεία Εξωτερικών, Άμυνας, υπηρεσίες
πληροφοριών κλπ). Ένα αξιοσημείωτο ιστορικό παράδειγμα ενός illegal αξιωματικού πληροφοριών ήταν ο Günter Guillaume ο οποίος εργαζόταν για την HVA Υπηρεσία Εξωτερικών Πληροφοριών της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, η οποία αποτελούσε Δ/νση της πασίγνωστης Stasi( Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας). Ο Guillame αφού πρώτα έγινε μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (SPD) της Δυτικής Γερμανίας, αναρριχήθηκε στις τάξεις του SPD και
τελικά κατάφερε να γίνει στενός συνεργάτης του καγκελάριου Willy
Brandt. Φυσικά εκτός από τους επιτελείς πληροφοριών που εργάζονται για
τις εξωτερικές υπηρεσίες κατασκοπείας, υπάρχουν και αυτοί που εργάζονται
για τις εσωτερικές υπηρεσίες ασφαλείας και στόχο έχουν (και αυτοί) να
στρατολογήσουν πληροφοριοδότες και πράκτορες ( στο εσωτερικό όμως μιας
χώρας) προκειμένου να λάβουν χρήσιμες πληροφορίες που μπορούν να αποβούν
κρίσιμες για την προστασία της εσωτερικής και εθνικής ασφάλειας ( π.χ
αποτροπή τρομοκρατικής επίθεσης)
Υπηρεσίες Πληροφοριών (Intelligence Services or
Agencies): Οι υπηρεσίες πληροφοριών κατηγοριοποιούνται σε
πέντε κατηγορίες: Τις υπηρεσίες εξωτερικών πληροφοριών και κατασκοπείας ( Foreign Intelligence
Services), τις υπηρεσίες εσωτερικής
ασφάλειας και αντικατασκοπείας ( Domestic Intelligence and Security Services), τις υπηρεσίες πληροφοριών που χρησιμοποιούν
αποκλειστικά τεχνικά μέσα για τη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών, τις
ενιαίες υπηρεσίες πληροφοριών (Unitary Intelligence Services) που συνδυάζουν τις λειτουργίες των προηγούμενων
τριών κατηγοριών και τις στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών (Military Intelligence
Services). Στην πρώτη κατηγορία
ανήκουν φημισμένες μυστικές υπηρεσίες όπως η CIA ( Η.Π.Α), η SIS ή MI6 (Ηνωμένο Βασίλειο), η SVR (Ρωσία), η BND ( Γερμανία) και η MOSSAD ( Iσραήλ). Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν υπηρεσίες όπως το FBI ( H.Π.A), η Security Service ή MI5( Ηνωμένο Βασίλειο), η FSB (Ρωσία), η BfV (Γερμανία) και η SHIN BET ( Ισραήλ). Στη τρίτη κατηγορία ανήκουν υπηρεσίες
όπως η η Αμερικανική NSA και η Βρετανική GCHQ, στην τέταρτη κατηγορία ανήκουν υπηρεσίες όπως η
Ελληνική ΕΥΠ και στην πέμπτη κατηγορία υπηρεσίες όπως η DIA (Η.Π.Α), η GRU ( Ρωσία) και η ΑΜΑΝ (Ισραήλ).
Συλλογή Πληροφοριών (Intelligence Collection or Gathering): Η συλλογή πληροφοριών κατηγοριοποιείται ως εξής: α) HUMINT (Human Intelligence) αφορά τις πληροφορίες που συλλέγονται από ανθρώπινες πηγές (πράκτορες-κατασκόπους-πληροφοριοδότες), β) OSINT (Open Source Intelligence)
αφορά τις πληροφορίες που συλλέγονται από ανοικτές πηγές ( ΜΜΕ,
Διαδίκτυο κλπ). Εκτιμάται μάλιστα ότι το 90% περίπου των πληροφοριών που
αναλύουν οι υπηρεσίες πληροφοριών προέρχεται από ανοικτές πηγές και
μόνο το 10% από μυστικές πηγές, γ)SIGINT (Signals Intelligence)
αφορά τις πληροφορίες που συλλέγονται με τεχνικά μέσα (υποκλοπές
τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αποκρυπτογράφηση σημάτων
κλπ), δ) IMINT (Imagery Intelligence)
αφορά τις πληροφορίες που συλλέγονται με τη χρήση κατασκοπευτικών
δορυφόρων, αεροπλάνων κλπ. Υπάρχουν και άλλες κατηγορίες συλλογής
πληροφοριών πολύ εξειδικευμένες τις οποίες δεν θεωρώ σκόπιμο να αναλύσω
σε αυτό το ενημερωτικό σημείωμα. Θα ήθελα όμως να σημειώσω ότι η συλλογή
πληροφοριών από ανθρώπινους πόρους είναι η μόνη που μπορεί να
αποδειχθεί πολύτιμη σχετικά με τις πραγματικές προθέσεις και δυνατότητες
( intentions and capabilities)
φίλων και εχθρών. Για παράδειγμα η χρήση κατασκοπευτικών δορυφόρων
μπορεί να βοηθήσει για την αποκάλυψη κάποιων μυστικών στρατιωτικών
εγκαταστάσεων αλλά δεν μπορεί να αποκαλύψει τις προθέσεις για το πότε
ακριβώς ο εχθρός προτίθεται να τις χρησιμοποιήσει. Αυτή τη πληροφόρηση
μόνο ένας πράκτορας (HUMINT) μπορεί να τη δώσει. (Δείτε και την εξαιρετική ταινία Body of Lies με πρωταγωνιστές τους LeonardoDiCaprio και Russell Crowe)
Ανάλυση Πληροφοριών (Intelligence Analysis): Οι ακατέργαστες πληροφορίες (rawintelligence)
που συλλέγει μια υπηρεσία πληροφοριών αν δεν αναλυθούν και αξιολογηθούν
από τους ειδικούς αναλυτές της δεν μπορούν να βοηθήσουν στη χάραξη και
εφαρμογή μιας ορθολογικής και συμφέρουσας πολιτικής εθνικής ασφάλειας.
Σε χώρες όπως η Η.Π.Α και η Ρωσία για παράδειγμα οι αρχηγοί των κρατών
δέχονται σε καθημερινή βάση ολοκληρωμένες αναφορές με επεξεργασμένες
πληροφορίες και εκτιμήσεις που αφορούν θέματα τόσο εξωτερικής όσο και
εσωτερικής ασφάλειας
Επιχειρήσεις Παραπληροφόρησης και Ψυχολογικού Πολέμου (Disinformation campaignsand Psychological Warfare): Οι
υπηρεσίες πληροφοριών πέρα των παραδοσιακών τους λειτουργιών όπως είναι
η συλλογή και ανάλυση πληροφοριών και η αντικατασκοπεία συχνά
προβαίνουν και σε επιχειρήσεις παραπληροφόρησης που στόχο έχουν τον
αποπροσανατολισμό των αντιπάλων κρατών. Οι επιχειρήσεις αυτές
παραπληροφόρησης αρκετές φορές αποκτούν το χαρακτήρα ψυχολογικού
πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι Σοβιετικές μυστικές
υπηρεσίες πολύ περισσότερο από τις Δυτικές μυστικές υπηρεσίες έδιναν
έμφαση σε αυτού του τύπου τις επιχειρήσεις (active measures)
παραπληροφόρησης και εξαπάτησης του αντιπάλου με στόχο τον επηρεασμό
της κοινής γνώμης και των κυβερνήσεων των Δυτικών κρατών. Η Τουρκική MITεπίσης δίνει έμφαση στις επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου που ως στόχο έχουν κυρίως την Ελλάδα.
Μυστικές επιχειρήσεις (Covert Action): Οι
επιχειρήσεις αυτές που οργανώνονται και εκτελούνται από τις μυστικές
υπηρεσίες περιλαμβάνουν ειδικές αποστολές παραστρατιωτικών ομάδων σε
ξένο έδαφος που ως στόχο έχουν την ανατροπή εχθρικών καθεστώτων ή την
ενίσχυση φίλα προσκείμενων ανταρτικών και τρομοκρατικών οργανώσεων.
Μετωπικές Οργανώσεις ( Front Organisations):Οι
οργανώσεις αυτές πιο γνωστές και ως οργανώσεις «βιτρίνα» δημιουργούνται
και ελέγχονται από μυστικές υπηρεσίες προκειμένου να προωθούν τα
συμφέροντά τους χωρίς όμως να φαίνεται προς τα έξω ότι υπηρετούν τους
σκοπούς και την ατζέντα των μυστικών υπηρεσιών.