Του Δημήτρη Ριζούλη
(από την «κυριακάτικη δημοκρατία»)
Είναι ένα μοναστήρι της Αθωνικής Πολιτείας με πάνω από 1.000 χρόνια
ζωής. Τα τελευταία 25 χρόνια ήταν απλώς μια σταγόνα στον ωκεανό της
αγιορειτικής πνευματικής παράδοσης και πολιτιστικής προσφοράς της.
Κι όμως είναι τα χρόνια κατά τα οποία συντελέστηκε ένα μικρό θαύμα: η αναγέννηση!
Κι όμως είναι τα χρόνια κατά τα οποία συντελέστηκε ένα μικρό θαύμα: η αναγέννηση!
Αναφερόμαστε στη Μονή Βατοπαιδίου, τον ορθόδοξο φάρο της πνευματικής
ζωής, με την τεράστια Ιστορία και την αξεπέραστη προσφορά. Το μοναστήρι, παρά
τη μεγάλη περιπέτεια που πέρασε προσφάτως, δεν ανέκοψε την πνευματική πορεία
του. Δίπλα στους μοναχούς στάθηκε όλο το διάστημα της «καταιγίδας» ο Σύλλογος
των φίλων της Μονής Βατοπαιδίου, που με προσοχή και κόπο συνέταξε έναν ειδικό
αφιερωματικό τόμο για τα τελευταία 25 χρόνια του μοναστηριού και
παρουσιάζει σήμερα η «κυριακάτικη δημοκρατία». Μοναδικές φωτογραφίες και
αποκαλυπτικά κείμενα για το έργο που συντελέστηκε, τους πνευματικούς αγώνες,
την καθημερινή ζωή των μοναχών και την αλήθεια πίσω από τις «αποκαλύψεις».
Ο τόμος για τα τελευταία 25 χρόνια της Μονής Βατοπαιδίου θα
παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση την ερχόμενη Πέμπτη 30 Μαΐου στο ξενοδοχείο
«Caravel» στις 8 το βράδυ όπου θα προβληθεί και ένα σπάνιο ντοκιμαντέρ για το
μοναστήρι.
Το έργο των επιμελητών της έκδοσης μόνο εύκολο δεν ήταν. Κι αυτό
επειδή η Μονή Βατοπαιδίου είναι ένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια. Κατά την
υπερχιλιετή ιστορική της πορεία πάμπολλες προσωπικότητες διεύρυναν τα όρια της
δραστηριότητάς της σε όλη την ευρύτερη Ανατολή, όπου τα μετόχια της ξεπερνούσαν
κατά πολύ τα 1.300.000 στρέμματα. Ο πνευματικός και πολιτιστικός πλούτος που
συγκεντρώθηκε δεν είναι καθόλου εύκολο να προσεγγιστεί, να ερευνηθεί και να
παρουσιαστεί.
Η μονή έγινε κοινόβιο το 1990 με την επάνδρωσή της από τη συνοδεία
του γέροντος Ιωσήφ. Από τότε άνοιξαν οι πύλες σε πλήθος επιστημόνων, Ελλήνων
και ξένων, προκειμένου να ψηφιοποιηθούν και να ερευνηθούν τα 2.500 χειρόγραφα,
τα 30.000 παλαίτυπα, τα 250.000 αρχειακά έγγραφα (βυζαντινά, νεότερα ελληνικά,
ρουμανικά, οθωμανικά, σλαβικά κ.λπ.) και ταυτόχρονα όχι μόνο να μη χαθούν τα
μοναδικά ιστορικά αυτά τεκμήρια που έχουν συσσωρευτεί στις βιβλιοθήκες και
στους χώρους διαφύλαξης κειμηλίων της μονής, αλλά να προσδώσουν στη σύγχρονη
επιστήμη πολλές νέες πληροφορίες, οι οποίες πολλάκις ανατρέπουν τα έως σήμερα
δεδομένα.
Εγιναν αναστηλώσεις σε πάνω από 80.000 τετραγωνικά μέτρα δομημένης
μνημειακής επιφάνειας, συντηρήσεις σε 3.800 εικόνες και σε πολλά τετραγωνικά
μέτρα μνημειακής ζωγραφικής, σε ψηφιδωτές εικόνες και σε ψηφιδωτά
μαρμαροθετήματα δαπέδων, σε ένα μεγάλο πλήθος βυζαντινών και μεταβυζαντινών
αντικειμένων, σε ασημικά, χρυσοκεντήματα, εγκόλπια, κεραμικά, ξυλόγλυπτα κ.ά.,
τα οποία δώρισαν στη μονή μεγάλες προσωπικότητες και απλοί προσκυνητές. Εκεί σώζονται
τα 25 χειρόγραφα του αυτοκράτορα Ιωάννου Καντακουζηνού, τα αναλόγια, ο ίασπις,
η κρατήρα, εικόνες και χειρόγραφα της δυναστείας των Παλαιολόγων, των Σέρβων
ηγεμόνων Στεφάνου και Ράστκο Νεμάνια που έγιναν μοναχοί στο Βατοπαίδι και
αργότερα έχτισαν το Χιλανδάρι.
Οι 120 επιστημονικά καταρτισμένοι μοναχοί σήμερα εκτός των ανωτέρω
(και τα λατρευτικά τους καθήκοντα) ασχολούνται με τη φιλοξενία των προσκυνητών
που έχουν ανέλθει από τους 3.026 το 1992 στους 50.000 το 2012. Επίσης δεν
παραμελείται και η φιλανθρωπική δραστηριότητα. Η μονή στηρίζει το κοινωνικό
σύνολο και τα τελευταία οκτώ χρόνια, παρά τις δυσκολίες της, έχει διαθέσει
περισσότερα από 7.000.000 ευρώ.
Τέλος, η μονή δεν υστέρησε ούτε στην προστασία και τη διαχείριση του
δάσους και την ανάπτυξη ειδικών αγροτικών καλλιεργειών, ενώ προχώρησε
στην έρευνα και την προώθηση της βοτανολογικής επιστήμης σε συνεργασία με το
πανεπιστήμιο Βιντέρμπο της Ιταλίας.