«Άνθρωπος».
Κατά μια άποψη η έννοια προέρχεται ετυμολογικά από το άνω+θρώσκω (πηδώ, αναπηδώ)+οπωπα (αρχαϊκός παρακείμενος του ρ. ορώ).
Άρα λοιπόν, (πάντα σύμφωνα μ’ αυτή την ετυμολογική θεώρηση)
«άνθρωπος» είναι το όν, αυτός που «κινείται», «κοιτάει» προς τα πάνω,
ψηλά.
Ψηλά όμως προς τα που; Ψηλά είναι ο Θεός, ο Υψηλότερος
πάντων. Αυτός που είναι πάνω απ’ όλους κι απ’ όλα. Άνθρωπος λοιπόν είναι
αυτός που «κοιτά» προς το Θεό, που αναγνωρίζει το Θεό, ως πλάστη του,
ως ζωοδότη του, ως πνοή του, ως είναι του.
Και κατ’ επέκταση αυτός που ζει, δρα κινείται, σκέφτεται
σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Δημιουργού του, όπως Εκείνος επιθυμεί,
όπως Εκείνος τον έπλασε. Και πως τον έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο, ώστε να
μπορεί να είναι και να λέγεται άνθρωπος; Μα
φυσικά και κατά πρώτον τον έπλασε ελεύθερο, ικανό να «κοιτάει ψηλά», ν’
αναζητάει τα υψηλά, να φρονεί, να δρα, να κοπιάζει, να ζει για τα
υψηλά, να «κατοικεί στα υψηλά». Και πράγματι, αυτός που «κοιτά» και
«κινείται» προς το Θεό, αυτός που «τα άνω ορά», αυτός που συμμορφώνει τη
ζωή του, τη συμπεριφορά του, τη δράση του, τη σκέψη του, το είναι του
με το Θεό, αυτός με λίγα λόγια που είναι άνθρωπος, αδιαμφισβήτητα θα
είναι υψηλός, θα «περπατάει ελεύθερα» στα υψηλά, θα ‘ναι ηγέτης και
κύριος της κάθε πλευράς της ζωής του. Σύμφωνα με την απλή λογική λοιπόν,
όποιο όν, οτιδήποτε, δεν είναι ελεύθερο, ή «κοιτάζει», ζει και κινείται
στο «χαμηλά» δεν είναι και φυσικά δε μπορεί να ονομάζεται άνθρωπος.
Απλό λιτό και ξεκάθαρο! Όπως δε μπορούμε να πούμε για παράδειγμα, ότι
έχουμε γιαούρτι χωρίς γάλα, έτσι δεν μπορούμε να πούμε πως έχουμε
άνθρωπο χωρίς ελευθερία και «υψηλοφροσύνη».
Και θέτω τώρα το εξής ανόητο, βλακώδες, ανούσιο ίσως
ερώτημα. Εμείς, εγώ, εσείς, κι όλοι οι όμοιοί μας, που λέμε, θεωρούμε,
πιστεύουμε, ακούμε ότι είμαστε «άνθρωποι», πολίτες (και δη Ευρωπαίοι,
δυτικοί) κάτοικοι της γης στον 21° αιώνα παρακαλώ, είμαστε κατ’ ουσίαν
και μπορούμε να λεγόμαστε άνθρωποι; Βέβαια ο καθένας αυθαίρετα και
υποκειμενικά μπορεί να ορίσει διαφορετικά κριτήρια, ώστε να θεωρείται
κάποιος άνθρωπος (άνθρωπος εννοείται όχι στα μορφικά χαρακτηριστικά,
αλλά από ηθική και πνευματική σκοπιά). Εν προκειμένω όμως, εμείς
λαμβάνουμε ως ορθά και αποδεκτά κριτήρια, αυτά που δεν έθεσαν
ανθρωπόμορφα όντα, αλλά ο ίδιος ο Θεός. Προσωπικά, για το μικρό μου το
μυαλό, η ερώτηση αυτή εκτός από ανόητη, είναι και δύσκολη, και απαιτεί
ώρα σκέψης και ενδοσκοπικής αναζήτησης για να απαντηθεί. Θα τολμήσω όμως
να απαντήσω, πως στην πλειονότητά τους, όλα αυτά τα «νοήμονα» όντα, που
κατοικούν αυτόν εδώ τον πλανήτη και έχουν δώσει στο είδος τους το όνομα
«άνθρωπος», κάθε άλλο παρά άνθρωποι μπορούν να χαρακτηριστούν. Κι αυτό
γιατί απλούστατα δεν πληρούν τα κριτήρια και τις ως άνω προϋποθέσεις για
να είναι και να καλείται κάποιος άνθρωπος (και τις οποίες επαναλαμβάνω
δεν έθεσα εγώ).
Και πράγματι, ω εσύ «άνθρωπε-απάνθρωπε», δυτικέ,
εκσυγχρονισμένε, γκλαμουριάρη πολίτα του 21ου αιώνα, σύ που «κατέκτησες»
γη, αέρα, θάλασσα και κάθε στοιχείο της φύσης, πες μου πως μπορείς να
λες, να πιστεύεις, να θεωρείς, να νομίζεις πως είσαι άνθρωπος, τη στιγμή
που είσαι δούλος, ένα όν υποταγμένο, ανελεύθερο και σκλαβωμένο;
Υποταγμένο καταρχήν στον εαυτούλη σου, στο «εγώ» σου, στις διεστραμμένες
και μη επιθυμίες του. Πες μου αλήθεια, πως μπορώ να σε ονομάσω άνθρωπο,
τη στιγμή που είσαι δούλος στο στομάχι και στο λάρυγγά σου, τη στιγμή
που καταντάς έρμαιο του γενετησίου ενστίκτου σου, ικανοποιώντας τα
ασύστολα, αέναα, ανώμαλα, γινόμενος χειρότερος κι απ’ αυτά τα ζώα, κάθε
φορά που σου χτυπάει το καμπανάκι της ηδονής; Μα πως μπορείς να καλείσαι
άνθρωπος τη στιγμή που δίπλα σου βασιλεύει ο πόνος, η θλίψη, η ανέχεια,
ο θάνατος, η καταστροφή· την ακούς, την βλέπεις, την οσφραίνεσαι, τη
νιώθεις, κι όμως αναίσθητα την παραβλέπεις, την προσπερνάς; Μα πλάκα
κάνεις; Πως έχεις την απαίτηση να σε καλέσω άνθρωπο τη στιγμή που
υπακούεις τυφλά, δουλικά και δέχεσαι τον υπνωτισμό της κάθε πολυεθνικής
εταιρείας, της κάθε διαφήμισης, του κάθε ανώμαλου διαμορφωτή της
εκάστοτε ανώμαλης μόδας, καταντώντας μια καταναλωτική μηχανή, ένα όν που
ζει και δουλεύει για να καταναλώνει, που καταναλώνει για να νομίζει ότι
υπάρχει; Πως νομίζεις ότι είσαι άνθρωπος, τη στιγμή που δίνεις εσύ ο
ίδιος το δικαίωμα σε μια οθόνη να σου κλέβει τον πολύτιμο χρόνο σου, να
σε κοροϊδεύει, να σε ξευτελίζει, να σε αποχαυνώνει, να σε καταστρέφει
συνειδητά, ασυνείδητα και υποσυνείδητα το σώμα και κυρίως την ψυχή; Ρε
συ πλάκα με κάνεις που θα σε ονομάσω άνθρωπο, τη στιγμή που εσύ
επιλέγεις και δίνεις δικαίωμα σε μια «αγέλη απαίσιων χοίρων», μια φάρα
ανδρείκελων, να αποφασίζουν για σένα, να καθορίζουν το παρόν και το
μέλλον στο, να πουλάνε το βιο σου, να σε εξαθλιώνουν με τον πιο άγριο
τρόπο, να παίζουν με την υπομονή σου, να «βιάζουνε» την ψυχή σου, και συ
όχι μόνο να μην αντιδράς, αλλά ως γνήσιο μαζοχιστικό όν που είσαι να
χειροκροτείς και να λες κι «ευχαριστώ»; Ναι σίγουρα πλάκα με κάνεις που
θες να σε λέω άνθρωπο, τη στιγμή που σε «δουλεύουν ψιλό γαζί» για την
τάχατες οικονομική κρίση, τη δύσκολη συγκυρία και τις λοιπές αρλούμπες
και συ κουτορνίθι μου καλό κάθεσαι και χάβεις παραμύθια από μια συμμορία
αλητήριων παρασίτων. Τη στιγμή που σου κάνουν την πόλη, το χωριό, το
σπίτι σου Big Brother, γεμίζοντας τα κάμερες και χίλιες δυο συσκευές
παρακολούθησης και συ γνήσιος γόνος της βλακείας λες «ευτυχώς θα σωθούμε
απ’ τους κλέφτες και τους τρομοκράτες». Μα πως λοιπόν μπορώ να σε
καλέσω άνθρωπο τη στιγμή που κάθε ζώο, έντομο, έμβιος οργανισμός, είναι
πιο άνθρωπος από σένα «άνθρωπε-απάνθρωπε»;
Πραγματικά ας δούμε κατάματα και καθαρά την αλήθεια. Ας
ψάξουμε ως όντα, ως υπάρξεις, να βρούμε το ρόλο μας σ’ αυτή τη ζωή·
γιατί υπάρχουμε, πως υπάρχουμε, γιατί ζούμε, δουλεύουμε, δημιουργούμε,
γιατί πολλαπλασιαζόμαστε, γιατί φθειρόμαστε, καταστρεφόμαστε,
πεθαίνουμε, εξαφανιζόμαστε; Ας σκεφτούμε κι ας φιλοσοφήσουμε λίγο ποια
είναι η θέση μας σ’ αυτό το απέραντο σύμπαν. Πρέπει να δει ο καθένας τον
εαυτό του στην πληρότητά του, να τον ψυχολογήσει, να ερευνήσει σε όλα
τα μήκη και πλάτη την προσωπικότητά του, την ψυχή του, το «είναι» του,
να επεξεργαστεί λεπτομερώς την κάθε πλευρά, το κάθε κομματάκι της ζωής
του. Και τότε θα συνειδητοποιήσει, και πρέπει να το συνειδητοποιήσει όσο
το δυνατόν ταχύτερα, σε ποιο βαθμό είναι άνθρωπος. Κατά πόσο δηλαδή
σκέφτεται, ζει, κινείται, διαλέγεται, αναπνέει, αντιλαμβάνεται,
καταλαβαίνει σαν άνθρωπος. Γιατί είναι πραγματικότητα, που φαίνεται από
παντού, ότι παρά τη συνεχή εξέλιξη που πετυχαίνουμε, παρά την άνοδο και
ανάπτυξη, την οποία έχουμε εσφαλμένα συνδυάσει μόνο με την επιστημονική
και τεχνολογική πρόοδο, τις καλύτερες συνθήκες ζωής, διαβίωσης κλπ.,
εντούτοις σημειώνουμε, ειδικότερα σήμερα την πλέον «απάνθρωπη» πορεία
μας, μια ταχύτατη και ραγδαία πτώση στην πνευματική μας πρόοδο, στην
ηθική και ψυχική μας, αν θέλετε ολοκλήρωση και ανάπτυξη, στην επίτευξη
του σκοπού μας. Και αυτό φυσικά συμβαίνει διότι ξεχάσαμε ότι είμαστε
άνθρωποι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ξεχάσαμε ή ίσως δεν αναζητήσαμε και
δε μάθαμε ποτέ τις πραγματικές δυνατότητες που έχουμε, που μπορούμε να
φτάσουμε, πόσο μπορούμε προκόψουμε και να προοδεύσουμε (τονίζω και πάλι
πως δεν εννοώ την υλική πρόοδο, μόνο) ως άνθρωποι, ως όντα δηλαδή
πλασμένα εξ αρχής από το Δημιουργό μας για να «ζούμε» και να
«απολαμβάνουμε τα υψηλό. Παραβλέψαμε και πετάξαμε στην άκρη τις
οδηγίες-εντολές του Δημιουργού μας, τις προϋποθέσεις για να συνεχίσουμε
να υπάρχουμε ως άνθρωποι. Και αφού λοιπόν όντες σε πλήρη ελευθερία
διαλέξαμε να προχωρήσουμε αυτόβουλα και απομονωμένα, «απολαμβάνουμε» και
όσο περνάει ο καιρός θα «απολαύσουμε» καλύτερα τις συνέπειες αυτής της
επιλογής να γίνουμε «ζώα», ή δε ξέρω γω τι άλλο.
Έγκειται βέβαια στη διάθεση του καθενός τι επιλογή θα κάνει
και είναι στο χέρι του να αναδιαμορφώσει τις λανθασμένες αποφάσεις του,
αλλάζοντας τη ζωή και δράση του, προσαρμόζοντας τα στα ανθρώπινα
πλαίσια, στα ανθρώπινα όρια, μπορώντας επάξια να συγκαταλεχθεί στο γένος
των ανθρώπων.
Ας αναζητήσει λοιπόν ο καθένας, με κόπο και υπομονή πολύ ας
ερευνήσει, ας ψάξει βαθιά τον καθρέπτη της ψυχής του κι ας δει, αυτό
που πράγματι είσαι· ένας άνθρωπος ή απλά ένα ανθρωπόμορφο ζώο, κι ας
αποφασίσει που θέλει να ανήκει. Ω «άνθρωπε-απάνθρωπε», βγάλε επιτέλους,
κατάστρεψε, διάλυσε τα «γυαλιά» της πλάνης, των ψευδαισθήσεων, του
εγωισμού σου, «κοίτα ψηλά» και δες καθάρια, νιώσε, κατάλαβε, ζήσε αυτό
που πράγματι είσαι, αυτό που πράγματι θες και μπορείς να είσαι, αυτό που
ο θεός σου σε έπλασε: ένα ελεύθερο όν, ένας άνθρωπος!
Υ.Γ.: Καταλαβαίνω και έχω την επίγνωση πως ίσως το κείμενο
φανεί σε αρκετούς ανόητο, δυσνόητο, ακαταλαβίστικο. Πράγματι ίσως να
είναι δύσκολο στην προσέγγιση του νοήματος, καθώς μπορεί να στερεί σε
αρκετό σημεία νοηματικής ή και συντακτικής συνοχής. Πρόβλημα επίσης ίσως
να αποτελέσει και η συχνή χρήση φράσεων και λέξεων με υπονοούμενο
περιεχόμενο. Είμαι όμως σίγουρος πως η προσεκτική μελέτη του και η
εμβάθυνση στο βαθύτερο νόημα που εκφράζει, θα οδηγήσει σε σαφή
συμπεράσματα και θα βοηθήσει τον αναγνώστη.
Πηγή: «Παλαιοχωρινά Νέα», Έτος 4ο, αριθ.φύλ. 14, Παλαιοχώρι Χαλκιδικής, Ιούλιος-Αύγουστος 2010.