Ἀπεδήμησε στὶς ἀρχὲς Αὐγούστου, στὰ 77 του χρόνια, ὁ Λευτέρης Βερυβάκης, ἀγωνιστὴς ἐνάντια στὴν δικτατορία καὶ μετέπειτα ὑπουργὸς τοῦ ΠΑΣΟΚ. Εἴθε νὰ ἀναπαύεται ἐν εἰρήνῃ.
Ἄραγε, γιατί θὰ θυμᾶται ἡ Ἱστορία τὸν Λευτέρη Βερυβάκη;
Πραγματικὰ μακροπρόθεσμα, ὄχι σὲ ἕναν ὁρίζοντα 30-50 χρόνων. Γιὰ τὴν συμμετοχή του στὸν ἀγώνα ἐνάντια στὴν Χούντα, μᾶλλον ὄχι: ἡ Ἱστορία μὲ κεφαλαῖο ἰώτα, ἡ «μακροπρόθεσμη», θὰ καταγράψει σίγουρα εὐκλεῶς τὸ γεγονὸς καὶ τοὺς βασικώτερους πρωταγωνιστές, μὰ ὄχι ὅλους ὀνομαστικά. Οὔτε γιὰ διάφορους ἄλλους σταθμοὺς τῆς ζωῆς του θὰ καταγραφεῖ στὴν Ἱστορία, μὲ ἰώτα κεφαλαῖο.
Ὅμως, σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς περισσότερους ἄλλους ἀνθρώπους ποὺ περπάτησαν στὴν γῆ, τὸ ὄνομα τοῦ Λευτέρη Βερυβάκη θὰ καταγραφεῖ σίγουρα στὴν Ἱστορία γιὰ ἕνα περιστατικό.
Ἐπὶ ὑπουργίας του (Ὑπουργὸς Παιδείας ἀπὸ τὸ 1981) ἀλλάζει μετὰ ἀπὸ περίπου δύο χιλιάδες χρόνια ἡ γραπτὴ μορφὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Καταργεῖται ἡ ὀπτικὴ ἀποτύπωση τῆς γλώσσας τῆς τελευταίας δισχιλιετίας (ἄρα, καὶ ἡ βιωματική της ἀποτύπωση), γιὰ νὰ ἀντικατασταθεῖ μὲ μιὰ μορφὴ γραφῆς σχεδιασμένη ἀπὸ ἕναν μικρὸ ἀριθμὸ φιλολόγων καὶ πολιτικῶν.
Καταργεῖται τὸ «πολυτονικὸ» σύστημα γραφῆς (λέξη ποὺ δὲν ὑπῆρχε προηγουμένως, δημιουργήθηκε μὲ τὸ αἴτημα νὰ καταργηθεῖ τὸ περιγραφόμενο) καὶ ἀντικαθίσταται μὲ ἕνα «μονοτονικὸ» σύστημα γραφῆς, οἱ λεπτομέρειες καὶ οἱ κανόνες τοῦ ὁποίου «θὰ καθορισθοῦν», σύμφωνα μὲ τὸ τότε ΦΕΚ.
Καταργεῖται «γιὰ τὴν ὀρθογραφία τῶν μαθητῶν», οἱ ὁποῖοι ὡς γνωστὸν εἶναι καὶ σήμερα διαβόητοι γιὰ τὴν ὀρθογραφία τους, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἔχουν ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ τὰ «κάτεργα τῶν τόνων».
Καταργεῖται «γιὰ λόγους εὐκολίας» στὴν ἐποχὴ τῆς Θρησκείας τῆς Εὐκολίας, ἡ ὁποία καλὰ κρατεῖ.
Καταργεῖται «διότι δὲν ἀποτυπώνει τὴν σημερινὴ προφορικὴ γλωσσικὴ πραγματικότητα, ἐλλείψει προσῳδίας», μιὰ σκέψη ποὺ περιέργως δὲν πέρασε ἀπὸ πολλοὺς ἐδῶ καὶ πολὺ πάνω ἀπὸ μιὰ χιλιετία ποὺ εἶχε οὔτως ἢ ἄλλως χαθεῖ ἡ προσῳδία. Καὶ μιὰ σκέψη ποὺ δὲν ἀσχολεῖται μὲ τὴν πολύτιμη ἐτυμολογικὴ πληροφορία ποὺ χάνεται μὲ τὴν κατάργηση τῶν τόνων.
(Νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἂν συμφωνοῦμε μὲ τοὺς δύο παραπάνω λόγους, τῆς εὐκολίας καὶ τῆς προφορικῆς πραγματικότητας, τότε δὲν ὑπάρχει κανένας ἄλλος λόγος διατήρησης τῶν ὁμόηχων φωνηέντων πέρα ἀπὸ τοὺς χαζοσυναισθηματισμούς).
Ὑπενθυμίζουμε γιὰ τοὺς πολὺ-πολὺ νεαροὺς ἀναγνῶστες ὅτι οἱ τόνοι καὶ τὸ γλωσσικὸ ζήτημα ἀποτελοῦν δύο ἀνεξάρτητα, διαφορετικὰ θέματα: στὸ πολυτονικὸ ἔγραφαν οἱ περισσότεροι μεγάλοι δημοτικιστές, ἐνῷ δὲν φάνηκαν νὰ τὸ θεωροῦν περιττὸ δημοτικιστὲς ὅπως ὁ Σεφέρης ἢ ὁ Ἐλύτης. Σήμερα ποὺ ἔχουν ἐκλείψει τὰ ἄλλοτε τεχνικὰ προβλήματα καὶ κόστη, ἕνας ἐντυπωσιακὸς ἀριθμὸς ἐκδοτῶν ἐπιμένει πολυτονικὰ (παραδείγματος χάριν, τὰ βιβλία τοῦ Ἴρβιν Γιάλομ ἐκδίδονται στὸ πολυτονικό, λόγῳ τῶν ἐκδόσεων Ἄγρα) ἐνῷ ἡ συντριπτικὴ πλειονότητα ὅσων πολιτῶν ἀποφεύγουν τὴν μονοτονία (ἀνεξαρτήτως, φυσικά, ἡλικίας) γράφουν σὲ φρέσκια ἑλληνικὴ δημοτικὴ γλῶσσα.
Ὑπενθυμίζουμε ἐπίσης ὅτι τὸ μονοτονικὸ ἐπιβλήθηκε μεταμεσονυκτίως τὴν 11η Ἰανουαρίου 1982, ὡς τροπολογία (!) σὲ ἄσχετο νομοσχέδιο, παντελῶς ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν γλωσσικὴ μεταρρύθμιση Ράλλη. Ἡ τροπολογία ποὺ ἄλλαζε τὸν τρόπο γραφῆς τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ψηφίστηκε ἀπὸ 30 βουλευτές, ἐνῷ ὅλοι οἱ βουλευτὲς ὅλων τῶν κομμάτων -τοῦ ΚΚΕ συμπεριλαμβανομένου- πλὴν ΠΑΣΟΚ ἀποχώρησαν ἀπὸ τὴν αἴθουσα, ζητώντας περισσότερο χρόνο προετοιμασίας γιὰ ἕνα τόσο σοβαρὸ θέμα.
Μία φράση ἀρκοῦσε γιὰ νὰ γκρεμίσει αἰῶνες ἐξέλιξης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας: «Μετὰ τὴ δημοσίευση τοῦ παρόντος νόμου, ὁ τονισμὸς τοῦ γραπτοῦ ἑλληνικοῦ λόγου γίνεται σύμφωνα μὲ τὸ μονοτονικὸ σύστημα». Σήμερα ἡ ἀντιδιαστολὴ τῆς ὀπτικῆς ἀποτύπωσης τῶν «παλαιότερων» ἑλληνικῶν καὶ τῶν «νεώτερων» ἔχει δημιουργήσει μία τραγικὴ διχοτόμηση τῆς ἑνιαίας ἑλληνικῆς γλώσσας στοὺς μαθητές, τὴν ὁποία διαπιστώνουν ὅσοι σχετίζονται μὲ τὰ σχολεῖα: ὑπάρχουν τὰ «ἀρχαία», ποὺ εἶναι ὅλες οἱ μορφὲς τῆς ἑλληνικῆς μέχρι τὸ 1982 (συμπεριλαμβανομένης τῆς δημοτικῆς καὶ τῶν Ἐλύτη, Σεφέρη) καὶ τὰ «νέα», ποὺ εἶναι… ὅ,τι τυπώνεται μετὰ τὴν τροπολογία τοῦ 1982. (Ὅταν πήγαινα ὡς μαθητὴς στὸ Λύκειο τὸ πολυτονικὸ περιοδικάκι μας στὶς ἄλλες τάξεις -ἐννοεῖται σὲ καθαρὴ δημοτική-, ὅλοι οἱ συμμαθητὲς ρωτοῦσαν «γιατί ἔχει γραφτεῖ στὰ ἀρχαῖα»).
Ὁ Λευτέρης Βερυβάκης θὰ μείνει στὴν Ἱστορία. Ἀλλὰ ὡς Ἡρόστρατος. Ἡ Ἱστορία δὲν θὰ τὸν ξεχάσει.
Αὐτά, ὅσον ἀφορᾶ τὴν Ἱστορία, τὴν Γλῶσσα καὶ τὸν Ἑλληνικὸ Πολιτισμό. Ὅσον ἀφορᾶ τὸν ἄνθρωπο Λευτέρη Βερυβάκη, εἴθε νὰ ἀναπαύεται ἐν εἰρήνῃ. Ἂς εἶναι ἐλαφρὺ τὸ χῶμα ποὺ τὸν σκεπάζει.
Σ.Μ.
πηγή