Πρώτος σταθμός ο Γέροντας Παΐσιος που τότε εγκαταβίωνε στο
Καλύβι του Τιμίου Σταυρού πλησίον της Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα. Τον γνώριζα από
παλαιότερα χρόνια, όταν τον ρωτούσα για θέματα πνευματικής διακονίας, αλλά
τώρα, επηρεασμένος από όσα είχα διαβάσει για την νηπτική εργασία και την νοερά
προσευχή και είχα ζήσει στην Ιερά Μονή του Essex, ήμουν αποφασισμένος να τον
ερωτήσω για τα θέματα αυτά. Η συζήτηση μαζί του ήταν μια μυσταγωγία. Έχω
κρατήσει σημειώσεις από την συνομιλία αυτή, τις οποίες έγραψα μόλις βγήκα από
το κελλί του, καθισμένος σε ένα μικρό βραχάκι, πορευόμενος προς την Ιερά Μονή
Σταυρονικήτα.
Στην αρχή μου μίλησε για την αρχοντική αγάπη του Θεού προς
τους ανθρώπους και προς όλη την κτίση. Μάλιστα μου είπε ότι «ο Θεός είναι
άρχοντας ακόμη και στον διάβολο, αλλά εκείνος δεν μπορεί να το καταλάβη.
Τελικά, ο Θεός στριμώχνει τον διάβολο».
Τον ρώτησα για την ουσία της μοναχικής ζωής. Μου είπε ότι
«ο μοναχός δεν έχει δικαιώματα, γιατί αυτά ανήκουν στον Θεό». Μετά μου είπε ότι
πρέπει να αναπτύξουμε την εσωτερική ζωή και να μη στεκόμαστε στην επιφάνεια.
Αναφέρθηκε ειδικότερα στο να ζούμε την δικαιοσύνη του Θεού: «Δεν φθάνει μόνον η
καθαρότητα του σώματος, αλλά και η βίωση της δικαιοσύνης. Ο δίκαιος, αλλά και
όσοι αδικούνται είναι πραγματικά παιδιά του Θεού». Ο Μοναχισμός έχει κέντρο τον
Θεό και την σχέση μαζί Του.
Είπε: «Αν πάω σε ένα στρατόπεδο και τους πω τί είναι ο μοναχισμός,
τότε όλοι θα θέλουν να γίνουν μοναχοί. Αλλά εάν έρθουν εδώ, στην αρχή θα τους
ενθουσιάσουν οι πολυέλαιοι που ψάλλονται στον Ναό, έπειτα όμως θα θεωρούν ως
καλύτερα τα μπουζούκια. Έτσι, στην καρδιά βρίσκεται η ουσία του Μοναχισμού.
Έχουμε ευθύνη για την νέα γενιά να τους διδάξουμε τον αληθινό Μοναχισμό».
Επειδή γνώριζε την αξία της υπακοής είπε: «Ο κάθε Γέροντας θα δώση λόγο στον
Θεό ανάλογα με την υπακοή που του κάνουν τα πνευματικά του παιδιά». Φυσικά, η
υπακοή δεν είναι μια τυραννική επιβολή του Γέροντα στους υποτακτικούς του, αλλά
πρέπει να γίνεται με ελευθερία, γι’ αυτό τόνισε: «Οι μοναχοί, όταν έχουν
Γέροντα που τους δίνει ελευθερία, έχουν μεγάλη ευθύνη». Ανέφερε και το ότι
μερικοί μοναχοί δεν ενδιαφέρονται για την πνευματική τους προκοπή, αλλά
επιδίδονται σε κτίσματα. Όμως, «οι μοναχοί δεν πρέπει να κτίζουν πολλά, αλλά
απλώς να διορθώνουν τα υπάρχοντα για τις ανάγκες τους». Είπε: «Σήμερα έχουμε κελλιά και κοιλιά»!
Ο λόγος, κατά φυσικό τρόπο, στράφηκε στην νοερά προσευχή
που είναι η ουσία της μοναχικής ζωής. Διατύπωνε την διδασκαλία ότι η προσευχή
βγαίνει ως πηγή από καρδιά που αγαπά τον Θεό ή πονάει. «Ευχή δεν είναι να
εύχεται κανείς απλώς, ούτε μόνον να έχουμε καθαρό νου και να μην δεχόμαστε
λογισμούς, αλλά κυρίως να αρχίση να λειτουργή η καρδιά». Να αισθάνεται κανείς
να λειτουργή αυτό το «μηχανάκι». Όμως, «άλλο είναι η καρδιά και άλλο το
θέλημα». Για το τί είναι η καρδιά, μου ανέφερε ένα χαριτωμένο περιστατικό,
σύμφωνα με το οποίο ένας Άγγλος χωρίς να ξέρη ελληνικά και κυρίως από περιέργεια,
τον επισκέφθηκε για να τον ρωτήση για το τί είναι η καρδιά για την οποία
γράφουν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Ο π. Παΐσιος, βλέποντας ότι δεν είχε
πραγματικές αναζητήσεις, του είπε: «Με τα αγγλικά που ξέρω εγώ και τα ελληνικά
που ξέρεις εσύ δεν μπορούμε να βρούμε ούτε το μέρος της σαρκικής καρδιάς».
Τον ρώτησα για την διάκριση μεταξύ νου και λογικής. Μου το
εξήγησε με ένα απλό παράδειγμα: «Η λογική ομοιάζει σαν τον μούστο και το κρασί,
ενώ ο καθαρός νους σαν το αποσταγμένο τσίπουρο». Τον ρώτησα για τον πονοκέφαλο
που έρχεται από την προσπάθεια αυτοσυγκέντρωσης για την ευχή. Μου είπε ότι,
όταν κανείς προσπαθή να συγκεντρωθή στην ευχή και έρχεται πονοκέφαλος, τότε
«αυτός ο πονοκέφαλος στην προσευχή δείχνει το φιλότιμο, οπότε ο Θεός βλέπει την
προσπάθεια του φιλότιμου παιδιού και το ευλογεί. Του λέει ”μη κουράζεσαι, στο
δίνω αυτό που ζητάς”». Πρέπει κανείς να ξέρη ότι, «όταν οι άλλοι γογγύζουν
δίκαια εναντίον μας, αυτό δεν βοηθάει στην προσευχή».
Μου είπε πολλά και σοφά λόγια για την πνευματική ζωή,
διότι η προσευχή αναπτύσσεται στο εύκρατο κλίμα της εκκλησιαστικής πνευματικής
ζωής. Για παράδειγμα είπε: «Η αριθμητική του Θεού είναι διαφορετική από την
αριθμητική των ανθρώπων. Το 4 για τον Θεό είναι άριστα, ενώ το 9 δεν είναι
άριστα». Και στην ερώτησή μου πώς εξηγείται αυτό, είπε: «Όταν κανείς παίρνη 2
χαρίσματα από τον Θεό και τα διπλασιάζη (4) παίρνει άριστα, ενώ εκείνος που
έλαβε 5 χαρίσματα και αντί να τα διπλασιάση (10) τα έκανε 9 δεν πήρε το
άριστα». Επίσης, μου είπε ότι μερικές φορές «οι λογισμοί απιστίας προέρχονται
από υπερβολική άσκηση», καθώς επίσης «όπου χρησιμοποιεί κανείς την φαντασία
μπορεί να πέση και σε αίρεση και να βλάψη όλη την Εκκλησία».
Τον ρώτησα για την κατά Χριστό σαλότητα. Μου ανέφερε την
περίπτωση του π. Ευθυμίου που ζούσε στην περιοχή της Μεγίστης Λαύρας, τον οποίο
εκτιμούσε και θαύμαζε πολύ και ήταν σε «υψηλό επίπεδο πνευματικής ζωής», ότι,
όταν πήγε στην Μονή της Μεγίστης Λαύρας, προκειμένου να κρύψη την «αρετή του»
προφασίσθηκε με φωνές και διαμαρτυρίες ότι το φαγητό που του έβαλαν δεν ήταν
καλό, για να μη φάγη, και επίσης πετούσε τα καθαρά σεντόνια από το κρεβάτι, έως
ότου τον έβαλαν σε ένα υποδεέστερο δωμάτιο. Και συμπλήρωσε με χιούμορ: «Σήμερα
αφού είμαστε σαλοί (στα μυαλά), γιατί να γίνουμε (κατά Χριστόν) σαλοί;».
Για να με βοηθήση πνευματικά σε σχετικές ερωτήσεις που του
έκανα μου είπε πολλά περιστατικά από την μοναχική του ζωή στην Ιερά Μονή της
Κονίτσης, πώς ο διάβολος ήθελε να τον γκρεμίση, την συνάντησή του με τις
αρκούδες, το πώς αντιμετώπισε τον πειρασμό του σώματος, αλλά και διάφορες
ιστορίες από την άσκησή του στο Σινά, τα οποία έχουν καταγραφή σε βιβλίο που
έγραψε ο αείμνηστος Ιερομόναχος Ισαάκ για τον π. Παΐσιο, και έχω καταγράψει σε
σχετικό κείμενο.
Μητροπολίτου
Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
«Οίδα
άνθρωπον εν Χριστώ»
Βίος
και πολιτεία του Γέροντος Σωφρονίου του ησυχαστού και θεολόγου