Κυριακή 22 Ιουλίου 2012

Τα «άγνωστα» βυζαντινά μνημεία της Πόλης‏

Η κ. Αρβελέρ επεσήμανε ότι όλα τα σπουδαία βυζαντινά μνημεία και μονές, που δεν καταστράφηκαν, έγιναν τεμένη, γι’ αυτό δεν τα γνωρίζει το ευρύ κοινό. Χαρακτηρίζει οικουμενικό αριστούργημα την Αγία Σοφία και εύχεται κάποτε να αποκαλυφθεί η τοιχογραφία ή το ψηφιδωτό, αν δεν καταστράφηκε τελείως, του Παντοκράτορα στον τρούλο.
Για τη Μονή της Χώρας, που όπως η Αγία Σοφία λειτουργεί ως μουσείο, επισημαίνει ότι οι τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά της του 14ου αιώνα σηματοδοτούν την έναρξη της Αναγέννησης. Μέσα από τις ιστορικές πληροφορίες και τα νεότερα αρχαιολογικά δεδομένα κατέστη δυνατό να αριθμηθούν γύρω στους 450 ναούς, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν σημαντικά αρχιτεκτονικά και εικαστικά μνημεία. Από τις εκκλησίες αυτές οι 28 ήταν αφιερωμένες στον Χριστό, περίπου 125 στη Θεοτόκο, 35 στον Αγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο, 25 στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, κ.λπ. Οι περισσότερες από τις εκκλησίες αυτές έχουν καταστραφεί, ενώ από τις σωζόμενες πολλές έχουν υποστεί, κατά καιρούς, μικρές ή μεγάλες αλλοιώσεις και προσθήκες κυρίως για να προσαρμοσθούν στις απαιτήσεις της λειτουργίας ενός μουσουλμανικού τεμένους. Παράλληλα, υπήρχαν στην πόλη γύρω στα 340 μοναστήρια σε πολλά από τα οποία, εκτός από την άσκηση της Ορθοδόξου πνευματικότητας, καλλιεργούνταν τα γράμματα και η τέχνη.
Σήμερα σώζονται, έστω ως τεμένη ή ερείπια μεταξύ άλλων η Μονή Αγ. Ιωάννου του Στουδίου, Αγ. Ανδρέα εν Κρίσει (Κoca Μustafa Ρasha Camii), Μονή του Ακαταλήπτου ή Παναγίας Διακόνισσας (Κalenderhane Camii), Μονή Αγ. Γεωργίου των Μαγγάνων, Μονή Παναχράντου ή Λιβός (Fenari Ιsa Camii), Μονή Μυρελαίου (Βodrum Camii), η Αγ. Θεοδοσία (GulCamii), οι Αγ. Θεόδωροι (Κilise Camii), Μονή Παμμακαρίστου (Fethiye Camii), Μονή Παντοκράτορος (ΖeyrekCamii), Μονή Παντεπόπτου (Εski ΙmaretCamii), Καθολικό Μονής Προδρόμου εν Τρούλω, η Θεοτόκος των Χαλκοπρατείων, η Παναγία του Μoυχλίου, η μόνη μετά την άλωση που έμεινε ανέπαφη στους Ορθοδόξους, γιατί δωρηθηκε στον Χριστόδουλο, αρχιτέκτονα του τεμένους του κατακτητή στα ερείπια του ναού των Αγίων Αποστόλων και πολλές άλλες, για τις οποίες δεν υπάρχει χώρος να αναφερθούμε και ιδιαίτερα διεξοδικά. Ίσως αυτό γίνει σε μια άλλη ευκαιρία.
Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Στην Αγία Σοφία ο ψηφιδωτός διάκοσμος, στον βαθμό που αποκαλύφθηκε αφότου έγινε από τέμενος μουσείο ανήκει σε διάφορες εποχές από τον 9ο ώς τον 13ο αι. Στην κόγχη του ιερού εικονίζεται η Θεοτόκος ένθρονος βρεφοκρατούσα παραστεκόμενη από δύο ολόσωμους Αγγέλους, η οποία αντικατέστησε στο β’ μισό του Θ’ αι. τον εικονομαχικό σταυρό. Στο υπέρθυρο της κύριας εισόδου εικονίζεται ο Χριστός ένθρονος παντοκράτωρ με γονυπετή τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ τον Σοφό (886-912).
Η μεγαλύτερη πρόσφατη ανακάλυψη της υποβρύχιας αρχαιολογίας έγινε στη στεριά. Είναι 32 βυζαντινά πλοία του 1000 μ.Χ. που ήρθαν στο φως στο λεγόμενο «Λιμάνι του Θεοδοσίου», στο Γενί Καπί της Κωνσταντινούπολης.
Στον πυθμένα του λεγόμενου «Λιμανιού του Θεοδοσίου» (αν και θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο), στην ακτή της συνοικίας Γενί Καπί της Πόλης, βρέθηκαν βυθισμένα -για την ακρίβεια «φυλακισμένα» στην υγρή άμμοτουλάχιστον 20 εμπορικά πλοία με όλο το ξύλινο σκαρί τους, κάποια και με τα εμπορεύματά τους. Η είδηση όμως βρίσκεται και λίγο πιο κάτω. Στον πυθμένα του λιμανιού. «Η Κωνσταντινούπολη έχει συνεχή ιστορία κατοίκησης 8.000 ετών», λέει ο Τούρκος αρχαιολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας Κεμάλ Πουλάκ για τις αποδείξεις που ήρθαν στο φως. Σήμερα οι ανασκαφές συνεχίζονται, ενώ τα ευρήματα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλης, όπου βρίσκεται και σπάνια συλλογή αρχαιοτήτων από την Κύπρο, που, όπως λένε, μεταφέρθηκε εκεί την περίοδο της Οθωμανικής κατάκτησης του νησιού.

 πηγή