Ονομάζονται έτσι οι κτιστές σόμπες - που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα τα μοναστήρια και πολλά κελλιά - με ιδιαίτερο λειτουργικό και μορφολογικό ενδιαφέρον. Ορισμένες είναι ακόμη σε λειτουργία, αλλά οι περισσότερες καταργήθηκαν λόγω του αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς και σήμερα αποτελούν μόνο διακοσμητικά στοιχεία κυρίως των αρχονταρικιών.
Βρίσκονται
συνήθως σε μεσότοιχους με όψεις και στα δύο, εκατέρωθεν, δωμάτια. Ο
χώρος καύσης των ξύλων τροφοδοτείται είτε από τον διάδρομο είτε από το
ένα δωμάτιο, αλλά ένα σύστημα εμφανών πήλινων σωληνώσεων επιτρέπει στο
θερμό αέρα να κυκλοφορεί και να θερμαίνει και τους δύο χώρους. Οι ίδιες
σόμπες χρησιμοποιούνταν συνήθως και για τη θέρμανση του σαλονιού, των
κελλιών των μοναχών ή και άλλων γενικά χώρων.
Από
τις διασωθείσες ρουμανικές σόμπες, η κομψότερη, κατά γενική ομολογία,
είναι αυτή που βρίσκεται στο αρχονταρίκι του Λαυριωτικού Ι. Κελλιού του
Αγίου Ανδρέα (φωτ. πάνω και κάτω).
.
Στα μοναστήρια Ζωγράφου και Δοχειαρίου:
Ι.Μ. Ζωγράφου, Αρχονταρίκι:
.
Ι.Μ. Δοχειαρίου, η τραπεζαρία του Αρχονταρικιού:
.
Ι.Μ. Δοχειαρίου, η μεγάλη σάλα υποδοχής:
πηγή